Τσάρλι Τσάπλιν: Ο προορισμός μου η κωμωδία - ένα κείμενο του Κωνσταντίνου Γαβρόγλου

 Τσάρλι Τσάπλιν: Ο προορισμός μου η κωμωδία 
ένα κείμενο του Κωνσταντίνου Γαβρόγλου

Ο κωμικός που έγινε ευρέως γνωστός χάρη στην προσωπικότητα του. Ο κωμικός από το νότιο Λονδίνο. Χαρακτηριστική φυσιογνωμία της 7ης τέχνης, είναι γεννημένος τον Απρίλιο του 1889, την βικτωριανή εποχή. Από νεαρή ηλικία χαρακτηρίζεται ως μια παράξενη προσωπικότητα με μεγάλη φαντασία. Κατάγεται από φτωχή οικογένεια. Ο μπαμπάς του λεγόταν  Τσαρλς Τσάπλιν  και η μητέρα του Χάνα Χάριετ. Το κανονικό του όνομα είναι Τσαρλς Σπένσερ Τσάπλιν, είναι γεννημένος στο Ουόλουορθ της Aγγλίαςκαι η οικογένεια του έχει ρίζες από το χωριό Φίνσμπορο του Σάφολκ. Οι γονείς του είχαν και οι δύο ίδια όνειρα, να πραγματοποιούν εμφανίσεις σε μουσικές σκηνές.  Ο Τσάρλι Τσάπλιν ήταν από μικρός μια προσωπικότητα με πολύ ιδιαίτερη σκέψη καθώς πίστευε η καταγωγή του είναι διαφορετική από την πραγματική.  Όταν γεννήθηκε, ο μπαμπάς του ήταν ήδη γνωστός μουσικός παραγωγός, όμως αδυνατούσε να στηρίξει την οικογένεια του, ενώ πολλές φορές πίστευε πως δεν είναι παιδί των ανθρώπων που ήταν. Την αγάπη  του για το θέατρο κληρονόμησε από τον πατέρα του καθώς εκείνος βρισκόταν συνέχεια σε περιοδεία ενώ πραγματοποίησε και μια εμφάνιση σε διάφορα Μιούζικ Χολ, όπως στο Κάντερμπερι  της βόρειας Αγγλίας, αλλά και στο Κέμπριτζ της Αγγλίας.  Η μητέρα του ήταν μια γυναίκα που αντιμετώπιζέ προβλήματα υγείας, π.χ είχε χάσει την φωνή της, ήταν ηθοποιός του θεάτρου και είχε την στήριξη του Λέο Ντράιντεν με τον οποίο και είχε ερωτική σχέση. Τις δύσκολες στιγμές συνήθιζε να απευθύνεται στην εκκλησία και την θρησκεία.  Υπήρχαν στιγμές που πίστευε πως ο Τσάρλι Τσάπλιν δεν ήταν δικό της παιδί, νόμιζέ πως ήταν ιερόδουλη,  συχνά πρόσφερε στον Τσάρλι θεατρικές παραστάσεις οποίες είχαν σαν βάση ιστορίες της βίβλου, ενώ τον έκανε να πιστεύει πως ο μπαμπάς του μοιάζει με τον Ναπολέων.  Πριν αποχωρήσει από την εκκλησία όπου και πήρε βοήθεια ξεκίνησε να παρακολουθεί σεμινάρια σχετικά με τον χριστιανισμό. Σε ηλικία 16 χρονών αποφασίζει να δημιουργήσει την αυτοβιογραφία του, να κάνει πράξη όλα όσα ήθελε να κάνει. Από μικρός υποχρεώθηκε να κάνει σκληρές δουλειές όπως βοηθός νοσοκόμου, αλλά και σαν βοηθός φυσητή. Ξεκίνησε να γράφει  για την φτώχεια που τον στιγμάτισε, τον τρόπο που την αντιμετώπισε. Στο τραγούδι συναρπάστηκε με τον μουσικό παραγωγό εκείνης της εποχής Μπίλι Άντερσον στα περίφημα στούντιο Essanay. Ήταν εκπρόσωπος του βωβού κινηματογράφου με ταινίες, όπως  Makin a living του Χένρι Λαμάν το 1914, The kid το 1921, a woman of Paris το 1923, The pilgrim το 1923,   gold rush το 1924, , The circus  το 1928, City lights το 1931, Ο μεγάλος δικτάτωρ το 1940, κύριος Βερντού το 1947, The limelight to 1952 όπου έπαιζε με τον Μπάστερ Κίτον. Η συγκεκριμένη ταινία έκανε πρεμιέρα στο Λονδίνο προς τιμήν της βασίλισσας Μαργαρίτας ενώ παρούσα ήταν και η βασίλισσα Ελισάβετ. H υποδοχή που γνώρισε στο Παρίσι η ταινία ήταν ακόμη μεγαλύτερη, με τον Τσάρλι Τσάπλιν να πνίγεται στις αγκαλιές του κόσμου.  Το A king in New York το 1957, a countess from Hong Cong το 1967. Ο ίδιος ανήκε στην Slapstick κωμωδία, το γνωστότερο είδος κωμωδίας οποίο άνθησε με το Western film (καουμπόικη ταινία) και εκφράζει το γέλιο ως δυνατή αντίδραση του ανθρώπου έναντι άσχημών καταστάσεων. Ο Τσάρλι Τσάπλιν πίστευε πως το συγκεκριμένο είδος καθρεφτίζει τον πόνο αλλά και την φύση του ανθρώπου. Χαρακτηριστικά δείγματα ταινιών του Τσάρλι Τσάπλιν ήταν το The vagabond το 1916, αλλά και τις ταινίες Easy street και the immigrant, the cure, the adventurer το 1917. Άλλες πολύ σημαντικές ταινίες που έκανε ήταν το His prehistoric past με την Τζιν Μαρς κ.α.   το 1915, his new job το 1915 με Μπεν Τέρπιν κ.α. Το A night out με τον Μπαντ Τζέιμισον κ.α. το 1915. το The champion με τον Λόιντ Μπέικον και την Έντνα Περβιάνς   το 1915. In The park με την Έντνα Περβιάνς κ.α. το 1915. In the park το 1915 με τους Λέο Γουάιτ και την Έντνα Περβιάνς. A jitney elopement, By the sea το 1915 με τον Bilie Armstrong  κ.α. Το Work το 1915 με τον Τσαρλς Ίνσλι κ.α. A woman το 1915 με την Μάρτα Γκόλντεν κ.α. το 1915. The bank με τους Καρλ Στόκντειλ κ.α.  Shangasheid το 1915 με τους Ουέσλι Ραγκλς κ.α. A night in the snow το 1915 με τους Σάρλοτ Μινώ κ.α. Charlie Chaplin’s burlesque on Carmen το 1916 με τους Μπεν Τουρπέν κ.α. Police το 1916 με την Έντνα Περβιάνς κ.α. το The Floorwalker με τον Έρικ Κάμπελ κ.α το 1916. The firemen με τους Λόιντ Μπέικον κ.α. το 1916. One AM με τον Άλμπερτ Όστιν κ.α. το 1916. The count το 1916 με τον Έρικ Κάμπελ κ.α. The pawnshop με τον Χένρι Μπέρκμαν κ.α. το 1916. Το Behind the screen το 1916 με τον Έρικ Κάμπελ κ.α. το The rink το 1916 με τον Τζέιμς Κέλλυ. The cure με την Έντνα Περβιάνς κ.α. το 1917. Το The Adventurer το 1917 με την    Μάρτα γκόλντμαν κ.α. Σκυλίσια  ζωή το 1918 με τον Σίντνεϊ Τσάπλιν κ.α. Το  Shoulder arms το 1918 με τους Τζακ Ουίλσον κ.α. Το The bond το 1918 με τους Χένρι Μπέργκμαν κ.α. Το Sunnyside το 1919 με τους Τομ Ουίλσον κ.α. A day’s pleasure το 1919 με τους  Τζάκι Κούγκαν κ.α. Πάντοτε του άρεσε να εκφράζεται με κινήσεις. Το 1900 συνεργάστηκε στο Μάντσεστερ με έναν χορευτικό θίασο εκείνης της εποχής, τους eight Lancashire lads, το 1903 παίζει στην ταινία romance of cockayne, το 1906 ξαναβρίσκεται στο θέατρο, εκείνος και ο αδερφός του ο Σιντ Τσάπλιν  είναι σε περιοδεία με τους Wal pink’s repair εκείνος βρίσκεται πάλι σε περιοδεία (χωρίς τον αδερφό του) με τους Casey’s circus όπου και πραγματοποίησε εμφάνιση στο θέατρο Empire στο Μπράντφορντ. Το 1908 συνεργάζεται με τον θεατρικό επιχειρηματία Φρεντ Κάρνο, εμφανίζεται στο θέατρο Mumming birds στο Παρίσι. Το 1909 ξανασυνεργάζεται με τον Φρεντ Κάρνο και με τον θίασο (του Κάρνο) πραγματοποιεί περιοδεία  στις Ηνωμένες πολιτείες της Αμερικής. Επιστρέφει στην Αγγλία, ενώ πραγματοποιεί περιοδεία με τον ίδιο θίασο στην  Γαλλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Το 1913 λύνεται η συνεργασία με τον Φρεντ Κάρνο  και τον Σεπτέμβριο ξεκινά εκείνη με την κινηματογραφική εταιρεία παράγωγής Keystone λαμβάνοντας 150 δολάρια εβδομαδιαίως, όμως εκείνη η συνεργασία του λήγει τέλη Νοεμβρίου. Το 1894 έχουμε την πρώτη του εμφάνιση στο θέατρο, στην πόλη Άλντερσοτ της Αγγλίας όπου αντικατέστησε την μητέρα του. Το 1914 πραγματοποιεί εμφάνιση στο θέατρο Μάρκουις της Νέας Υόρκης,   ξεκινά να συνεργάζεται με τα  Keystone στούντιο  και βγάζει διάφορες ταινίες όπως το Making a living και Tillies punctured romance κ.α, ενώ την ίδια χρονιά υπογράφει συνεργασία με την εταιρεία παράγωγής Essanay 1250 δολάρια την εβδομάδα. Το 1915 βρίσκεται στην Καλιφόρνια των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και στα στούντιο Essanay   με την οποία έβγαλε πολλές ταινίες, όπως το in the park το 1915. Το 1916 ξεκινά συνεργασία με την εταιρεία παράγωγής κινηματογραφικών ταινιών Mutual με την οποία κάνει την ταινία floorwalker. Το 1917 ξεκινά να συνεργάζεται με την εταιρεία παραγωγής με την First national. Το 1918 πραγματοποιεί στις Ηνωμένες πολιτείες της Αμερικής  την περιοδεία Liberty bond tour,  ενώ βγάζει την ταινία Σκυλίσια ζωή και παντρεύεται τν Μίλτρεντ Χάρις. Το 1919 ξεκινά γυρίζει την ταινία The kid, κάνει σκέψεις για παγκόσμια ένωση  καλλιτεχνών και πραγματοποιεί συνεργασία με τον σκηνοθέτη Ντέϊβιντ Ουόρκ Γκρίφιθ, τον ηθοποιό Ντάγκλας Φέρμπανκς,  και την ηθοποιό Μαίρη Πίκφοντ. Το 1920 χωρίζει με την Μίλτρεντ Χάρις. Το 1921   βγαίνει το The kid ενώ ο ίδιος πηγαίνει στην Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, το Παρίσι και το Βερολίνο και επιστρέφει στην  Αμερική. Το 1922 ξεκινά γυρίσματα για το Woman of Paris.  Η συγκεκριμένη ταινία κάνει πρεμιέρα το 1923 στην Νέα Υόρκη βγαίνει η ταινία The pilgrim και ξεκινά τα γυρίσματα της ταινίας The gold rush.  Το 1924 παντρεύεται στο Μεξικό την Λίντα Κρέϊ όπου απόκτησε δύο παιδιά, τον Τσαρλς Τσάπλιν junior αλλά και τον Σίντνεϊ Τσάπλιν, έμειναν μαζί για δύο χρόνια, μέχρι το 1926 καθώς την απάτησε με την καλύτερη της φίλη. Το 1925 κάνει πρεμιέρα το gold rush. Το 1928 κάνει το The circus ενώ κάνει σκέψεις να ξεκινήσει τα γυρίσματα της ταινίας City lights. Το 1929 περνά για μια ταινία από κάστινκ τον Τσάρλι Λέντερερ όμως εν τέλει τον απέρριψε εξαιτίας της ρήξης που υπέστη η σχέση του με την θεία του Λέντερερ την Μαριόν Ντέϊβις. Το 1930 πηγαίνει στην Αμερική με τον σκηνοθέτη Αλεξάντρ  Γκριγκόρι και τον φωτογράφο Έντουαρτ Τίσσε ξεκινώντας την ταινία  Sutters gold, οποίο βασίζεται στο ομώνυμο  μυθιστόρημα του Μπλεζ Σαντράρ.  Το 1931 κάνει πρεμιέρα το city lights στην Νέα Υόρκη, ο Τσάρλι Τσάπλιν έδωσε κάποιες συνεντεύξεις ενώ ταξίδεψε με το τρένο από την Νέα Υόρκη στο Λονδίνο. Το 1932 προσφέρθηκε να διασκευάσει στον κινηματογράφο ένα έργο του Ρενέ Κλαιρ   οποίο παιζόταν ήδη στο Filmarte theatre   στην  Vine street. Το 1933 δίνει μια συνέντευξη στην guardian όπου και εντυπωσιάστηκε από τον νεαρό και θεατρικό συγγραφέα σε βαθμό που του ζήτησε να έρθει στο Χόλυγουντ. Το 1934 παντρεύεται την   Πωλέτ Γκοντάρ ένα μήνα μετά τις πρώτες φήμες πως είναι παντρεμένοι Το 1935 κυκλοφορεί η ταινία Μοντέρνοι καιροί και ο Τσάρλι Τσάπλιν πλέον εργάζεται τόσο πολύ όπου κοιμάται μέσα στο γυρίσματος. Την ίδια χρονιά καταφθάνει στο Χόλυγουντ ο συγγραφέας, ο  Όττο Κατζ στα πλαίσια αντιφασιστικού κινήματος. Το 1936 κάνει την ταινία fury και είχε σαν  κεντρικό θέμα τον ρατσισμό στην Αμερική, ενώ επιβεβαίωσε με την Πωλέτ πως είχαν παντρευτεί στην Κίνα. Το 1940 κυκλοφορεί η ταινία Ο μεγάλος δικτάτωρ και εκλέγεται από την ένωση κριτικών νέας Υόρκης ο καλύτερος κωμικός ηθοποιός. To 1941 διατηρεί παράλληλες σχέσεις με δύο γυναίκες, την Κάρολ Λάντις, οποία πίστευε πως έχει επηρεάσει το Χόλυγουντ, αλλά και την Χέντυ Λαμάρ.  Την ίδια χρονιά φτάνει στην Αμερική ο Μπέρτολ Μπρεχτ (γερμανός θεατρικός  Το 1942 στην πόλη Χουάρες του Μεξικού χωρίζει με την   Πωλέτ Γκοντάρ και πραγματοποιεί μαζί συμφωνία της τάξεως των 250.000 δολαρίων όπου και πρέπει εκείνος να της δίνει 250.000 δολάρια. Το 1943 παντρεύεται την κόρη του Ευγένιου Ονήλ, την Όονα Ονήλ την οποία είχε γνωρίσει το 1942 και μαζί της απόκτησε την  Τζέραλντιν Τσάπλιν, τον Μάϊκλ Τσάπλιν, την    ζόζεφιν Τσάπλιν, αλλά και την Βικτώρια Τσάπλιν, ενώ την ίδια χρονιά διοργανώνουν χριστουγεννιάτικο πάρτυ με καλεσμένη την τραγουδίστρια Φλόρενς Βάγκνερ.  Το 1945 ξεκινά να εργάζεται για την ταινία  Κύριος Βερντού. Το 1946 ξεκινά να γυρίζει την ταινία Κύριος Βερντού η οποία έκανε πρεμιέρα στην Νέα Υόρκη  το 1947. Την ίδια χρονιά ο φεύγει από την Αμερική ο Μπέρτολ  Μπρεχτ,  ο Τσάρλι Τσάπλιν βλέπει σε θεατρική παράσταση στο Λος Άντζελες τον  Γαλιλαίο του Μπέρτολ Μπρεχτ. Το 1948 ξεκινά να γράφει το footlights  οποίο και αποτελεί την βάση για το έργο limelight. Το 1949 υπογράφει συνεργασία με την amicrus curiae, και τότε λαμβάνει  γράμμα από τον τότε αναπληρωτή υπουργό δικαιοσύνης Αλεξάντερ Κάμπελλ οποίος ήθελε να ασχοληθεί  με τον κομμουνισμό, όμως την ίδια χρονιά κατηγορείται πως πρόδωσε την κυβέρνηση καθώς είχε επαφές με κομμουνιστικούς οργανισμούς. Το 1951 ξεκινά τα γυρίσματα της ταινίας limelight και το 1952 εξορίζεται με την οικογένεια του στην Ελβετία.  Το 1953 αγοράζει μια βίλα στο Βέβε της Ελβετίας   όπου πλέον διαμένει εκεί. Το 1956 ξεκινάει τα γυρίσματα την ταινίας A king in new York οποία κάνει πρεμιέρα στο Λονδίνο το 1957. Το 1957 γεννιέται η κόρη του Τζειν Τσέσιλ.   Το 1958 ο Τσάρλι Τσάπλιν και η οικογένεια του πραγματοποιούν εκδρομή στην ανατολική Αφρική καθώς ο γιος του Μάικλ αγαπούσε πολύ την Κένυα, εμπειρία την οποία λάτρεψε η γυναίκα του Όονα Ονήλ. Το 1959 έχουν με την ταινία Επιθεώρηση Τσάρλι Τσάπλιν  Chaplin revue γεννιέται η κόρη του Ανέτ Έμιλι, και το 1962 ο γιος του Κρίστοφερ Τσάπλιν.  Το 1963 έχουμε το φεστιβάλ Τσάρλι Τσάπλιν στην Νέα Υόρκη όπου προβάλλονται μια σειρά από ταινίες του μεγάλου κωμικούς, το city lights, limelight, Κύριος Βερντού, Μοντέρνοι Καιροί, Ο μεγάλος δικτάτωρ, The Chaplin revue. Το 1964 έχουμε την αυτοβιογραφία του με τίτλο My autobiography την οποία ξεκίνησε να δουλεύει το 1957. Το 1965 μαζί με τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν τιμώνται με το βραβείο Εράσμους, και το 1967 έχουμε την τελευταία του ταινία με τίτλο A countess from Hong Kong οποία δεν έλαβε καλές κριτικές. Το 1970 σκέφτεται την επανακυκλοφορία ταινιών του, όπως το The kid. Το 1971 είναι διοικητής στο Τάγμα του φοίνικα στις Κάννες. Το 1972 βραβεύεται με Χρυσό Λέωντα για την επίδραση που άσκησε στον κινηματογράφο, κυρίως με τις ταινίες The golden rush, City lights, Ο μεγάλος δικτάτωρ, Μοντέρνοι καιροί, αλλά και με Όσκαρ. Το 1973 βραβεύεται με Όσκαρ για την μουσική της ταινίας Limelight. Το 1974 εμφανίζεται στην ταινία The gentleman trump και κυκλοφορεί η αυτοβιογραφία του με τίτλο My life in pictures και κάνει την μουσική της ταινίας A woman of Paris οποία επανακυκλοφόρησε θτο 1976. Το 1975 βραβεύεται με το Τάγμα του Φοίνικα από την βασίλισσα Ελισάβετ την δεύτερη καθισμένος στο αναπηρικό του καροτσάκι. Έφυγε από την ζωή τον Δεκέμβριο του 1977 στον ύπνο του από  εγκεφαλικό. Ήταν γνωστός ως Little Trump – Μικρός Τραμπ ενώ θα άξιζε να αναφέρουμε πως το 1925 στην συνάθροιση για την ταινία The  golden rush καθώς είχε φανταστεί τους καλεσμένους του, να του ζητάνε  να απαγγείλει, κι εκείνος να σηκώνεται, κάθεται ξανά και τους λέει πως θα χορέψει. Κάτι το οποίο γίνεται πραγματικότητα.  Η ταινία The king  in New York αγαπήθηκε πολύ από τον  Ζαν Λικ Γκοντάρ, ενώ ο Μάικ Νίκολς  επηρεάστηκε από την ταινία The kid κάνοντας το The graduate το 1967.  Εν κατακλείδι είχε κάνει διδακτορικό στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπως άλλωστε και ένας ακόμη μεγάλος εκπρόσωπος της 7ης τέχνης, ο Σατιαζίτ Ράϊ.   

Υ.Σ. Το Τάγμα του φοίνικα είναι τιμητικό βραβείο προς τους ανθρώπους που θυσιάστηκαν στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, δημιουργήθηκε το 1802 από τον γάλλο στρατηλάτη Ναπολέων Βοναπάρτη.   Στο Limelight έκανε την μουσική με τους Ρέι Ρας και Λάρρυ Ράσελ. Επίσης έπασχε από Ινσομάνια μια ψυχική νόσο οποία χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στον ύπνο. Η κηδεία του έγινε στο Βεβέ της Ελβετίας τον Δεκέμβριο του 1977 σε αγγλικανική  εκκλησία. Ο Σατιαζίτ Ράϊ είναι ινδός σκηνοθέτης κινηματογράφου, γεννημένος το 1921, ενώ  έφυγε από την ζωή το 1992. Η βικτωριανή εποχή ξεκινά το 1832, το 1837 έχουμε την στέψη της βασίλισσας Βικτώριας, και το 1901 λαμβάνει τίτλους λήξης καθώς η βασίλισσα Βικτώρια φεύγει από την ζωή         

Συμπεραίνουμε πως ο Τσάρλι Τσάπλιν ήταν διαμορφωμένος να κάνει αυτό από νεαρή ηλικία, μεγάλωσε σε ένα δύσκολο οικογενειακό περιβάλλον που όμως του έδωσε τροφή για σκέψη και δημιουργία. Οι σκέψεις σε συνδυασμό με το ταλέντο του επηρέασε μεταγενέστερους σκηνοθέτες, όπως τον Μάικ Νίκολς και τον  Ζαν Λικ Γκοντάρ. Ο Τσάρλι Τσάπλιν έφυγε από την οικογένεια του σε νεαρή ηλικία, δούλεψε, συνεργάστηκε με θιάσους εκείνης της εποχής, πλήρωσε για τα λάθη του, όμως εν τέλει έφτασε στην κατάκτηση των ονείρων του.  Συνειδητοποιούμαι λοιπόν πως  για την επίτευξη των ονείρων μας δεν αρκεί το μικρόβιο από την οικογένεια, χρειάζεται θάρρος, κουράγιο και πίστη σε αυτά.    

   

Milton, J. (2014). Tramp: the life of Charlie Chaplin. Open Road Media.

https://www.flickr.com/photos/tom-margie/1535413483

https://www.youtube.com/watch?v=J3Pl-qvA1X8

https://www.workhouses.org.uk/Chaplin/

Booth, M. R., & Booth, M. R. (1991). Theatre in the Victorian age. Cambridge University Press.

https://www.napoleon.org/en/magazine/places/national-museum-of-the-legion-dhonneur-and-the-order-of-knights/

Scheide, F., Mehran, H., & Kamin, D. (Eds.). (2006). Chaplin's" Limelight" and the music hall tradition (Vol. 2). McFarland.

Lynn, https://www.youtube.com/watch?v=fmQJqxdLnMo K. S. (1997). Charlie Chaplin and his times. Simon and Schuster.

https://www.youtube.com/watch?v=oUBVPMLBd5w&t=2s

https://charterforcompassion.org/the-great-dictator-charlie-chaplin-s-enduring-speech

 Christian, M. Charlie Chaplin's Coffin Stolen.

Chaplin, C. (2005). Charlie Chaplin: Interviews. Univ. Press of Mississippi.

https://www.thelocal.it/20140204/charlie-chaplins-only-novel-restored-in-italy/

Lemaster, D. J. (1997). The Pathos of the Unconscious: Charlie Chaplin and Dreams. Journal of Popular Film and Television, 25(3), 110-117.

Peppis, P. (2000). Literature, Politics, and the English Avant-Garde: Nation and Empire, 1901-1918. Cambridge University Press.

Manning, H., & Lyons, T. J. (1983). Charlie Chaplin's early life: fact and fiction. Historical Journal of Film, Radio and Television, 3(1), 35-41.

Scheide, F. Finding his Screen Persona in Making a Living and Kid’s Auto Races: Charlie Chaplin's Transition from English Music Hall Comedy to American Film Slapstick.

https://erasmusprijs.org/en/laureates/sir-charles-s-chaplin/

McCall, C., & McCall, W. V. (2012). What is the role of sedating antidepressants, antipsychotics, and anticonvulsants in the management of insomnia?. Current psychiatry reports, 14(5), 494-502.

Maland, C. (1998). Charlie Chaplin and His Times. Film Quarterly (ARCHIVE), 51(4), 39.

Caron, J. E. (2006). Silent slapstick film as ritualized clowning: the example of Charlie Chaplin. Studies in American Humor, (14), 5-22.

https://www.express.co.uk/life-style/health/1640075/charlie-chaplin-death-wake-up-stroke-symptoms-treatment

https://www.stockvault.net/photo/214130/charlie-chaplin

Kamin, D. (2008). The comedy of Charlie Chaplin: artistry in motion. Scarecrow Press.

Lemaster, D. J. (1997). The Pathos of the Unconscious: Charlie Chaplin and Dreams. Journal of Popuhttps://commons.wikimedia.org/wiki/File:72nd_birthday_of_Charlie_Chaplin_%2805%29.jpglar Film and Television, 25(3), 110-117.

https://moviemusicuk.us/2016/04/18/limelight-charles-chaplin-raymond-rasch-and-larry-russell/

Charlie_Chaplin_Wikipedia.pdf

file:///C:/Users/USER/Desktop/Charlie_Chaplin_Wikipedia.pdf

http://www.charliechaplinarchive.org/en/collection/cerca/the-plaza-theatre-is-proud-to-announce-the-chaplin-festival/page/1006

https://www.charliechaplin.com/fr/films/1-Le-Kid/articles/211-Mutual-Chaplin-Specials

Wild, J. (2017). The Chaplin Files, 1952. October, (160), 51-78.

http://www.sensesofcinema.com/2002/great-directors/keaton/

Bolens, G. (2012). Kinesthetic Empathy in Charlie Chaplin's Silent Films. Kinesthetic empathy in creative and cultural practices, 143-156.

https://www.justice.gov/criminal/history/assistant-attorneys-general/alexander-m-campbell

https://lareviewofbooks.org/article/movie-concert-or-act-of-vandalism-charlie-chaplin/

Caron, J. E. (2006). Silent slapstick film as ritualized clowning: the example of Charlie Chaplin. Studies in American Humor, (14), 5-22.

https://www.nytimes.com/1999/05/14/opinion/IHT-1949chaplin-assailed-in-our-pages100-75-and-50-years-ago.html

Maland, C. J. (1989). Chaplin and American culture: the evolution of a star image. Princeton University Press.

Ceplair, L. (2018). The United States Government (in the form of the Federal Bureau of Investigation, the Immigration and Naturalization Service, and the House Committee on Un-American Activities) versus Three Alien Artists (Charlie Chaplin, Bertolt Brecht and Hanns Eisler). Historical Journal of Film, Radio and Television, 38(1), 20-53.

https://rowman.com/ISBN/9781461674320/Wife-of-the-Life-of-the-Party-A-Memoir

https://www.pbs.org/wnet/americanmasters/charlie-chaplin-biographical-timeline/14049/

https://mubi.com/notebook/posts/echoes-16--2

Paulus, T., & King, R. (2010). Slapstick comedy. Routledge.

https://www.bdcmuseum.org.uk/explore/item/58093/

http://www.charliechaplinarchive.org/en/collection/cerca/charlie-and-syd-in-wal-pinks-repairs-1906-charlie-in-foreground-and-syd-on-ladder-do-you-remember-this-in-plumers-charles-chaplin

Stevens, C. K. (2009). Acting Social: The Cinema of Mike Nichols (Doctoral dissertation, University of Pittsburgh).

Ray, S. (2007). Satyajit Ray: Interviews. Univ. Press of Mississippi.

http://www.charliechaplinarchive.org/en/collection/cerca/alexander-theatre-h-monday-27th-dec-caseys-circus-1906-including-the-great-charlie-chaplin

https://www.dewsburyreporter.co.uk/news/charlie-chaplin-and-the-comedy-legends-who-came-to-dewsbury-160314

https://www.bradfordtimeline.co.uk/empire.htm

https://www.charliechaplin.com/en/articles/212-Chaplin-at-Keystone-The-Tramp-is-Born?category=filming

Petrenko, A. P., & Petrenko, S. A. (2013). Slapstick comedy functions in M. Bulgakov's novel" The Master and Margarita". Middle East Journal of Scientific Research, 18(7), 887-891.

King, G. (2002). Film comedy. Wallflower Press.

ANSARI, E. S. (2020). Expression of the “Unconscious” under the mask of Charlie-the Tramp: A psychoanalytic approach to Dream sequences of select films of Charlie Chaplin. Competitive Social Science Research Journal, 1(2), 1-

Richardson, W. (1980). Eisenstein and California: The" Sutter's Gold" Episode. California History, 59(3), 194-203.

https://travsd.wordpress.com/2016/12/18/george-spoor-the-s-in-essanay/

https://collider.com/all-of-charles-chaplins-feature-films-as-director-ranked/