Στάνλεϊ Κιούμπρικ - ένα κείμενο του Κωνσταντίνου Γαβρόγλου

 Στάνλεϊ Κιούμπρικ - ένα κείμενο του Κωνσταντίνου Γαβρόγλου

Η ταινία μοιάζει η θα έπρεπε να μοιάζει περισσότερο με μουσική παρά με μυθιστόρημα, είναι δημιούργημα καταστάσεων και συναισθημάτων. Το θέμα, όλα όσα είναι πίσω από το συναίσθημα, η ουσία, όλα αυτά έρχονται αργότερα. 

Στάνλει Κιούμπρικ.   

 Θεωρείται ένας από τους βασιλιάδες των προσαρμογών. Προσάρμοσε στον κινηματογράφο νουβέλες, και μικρές ιστορίες. Χρησιμοποίησε όλες τις τεχνικές του κινηματογράφου, ενσωματώνοντας όμως την βιωματική εικόνα.  Υπήρξε εκπρόσωπος του ντοκιμαντέρ,  καθώς είχε κάνει την μικρού μήκους ταινία day of the fight, 1951, αλλά και του φιλμ νουάρ με την ταινία the killer’s kiss, Το φιλί του δολοφόνου, το 1955. Γεννήθηκε 26 Ιουλίου του 1928 στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης, και έφυγε από την ζωή 7 Μαρτίου 1999. Οι καταγωγές του ήταν αυστριακές ενώ ο ίδιος μεγάλωσε σε εβραϊκές γειτονιές. Ο μπαμπάς του λεγόταν  Τζακ Κιούμπρικ και ήταν  γιατρός και η μητέρα του λεγόταν  Γερτρούδη Κιούπρικ οποία ήταν γεννημένη στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης.  Από μικρός ήταν αρκετά ευφυής, παρακολούθησε μαθήματα στο σχολείο όμως το παράτησε για αρκετό καιρό, αλλά το τέλειωσε το 1945. Ήταν φανερές από νωρίς οι δυνατότητες του στην επικοινωνία, στην συγγραφή.  Αρχικά εργαζόταν σαν φωτογράφος σε περιοδικό και έτσι ξεκίνησε το ενδιαφέρον του για τον κινηματογράφο.  Συχνά μοιραζόταν την αγάπη του για τον κινηματογράφο με τον φίλο και παλιό του συμμαθητή Άλεξ Σίνγκερ οποίος είχε διασκευάσει την Ιλιάδα του Ομήρου.      Μας κληροδότησε σημαντικές κινηματογραφικές ταινίες, όπως είναι η οδύσσεια του διαστήματος, το 1968. Το κουρδιστό πορτοκάλι, το 1971.  Μπάρρυ Λίντον, το 1975. Η λάμψη, το 1980. Μέταλ Τζάκετ, το 1987. Μάτια Ερμητικά Κλειστά, το 1999.  Η Οδύσσεια του διαστήματος, είναι βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Άρθουρ Κλαρκ, Space odyssey. Το Κουρδιστό Πορτοκάλι είναι βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Άντονι Μπέρτζες με τίτλο The Clockwork Orange. To Μπάρρυ Λίντον είναι βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα Η τύχη του Μπάρρυ Λίντον, του Ουίλιαμ Θάκερυ. Η Λάμψη είναι βασισμένη στο μυθιστόρημα του Στίβεν Κίνγκ, The Shining. Η ταινία Full Metal Jacket είναι βασισμένη στο μυθιστόρημα του Γκούσταβ Χάσφορντ, The Short Timers. Και η ταινία Eyes Wide Shut, βασίστηκε στο μυθιστόρημα Traumnovelle, Ονειρική Ιστορία,  του Αυστριακού συγγραφέα, Άρθουρ Σνίτσλερ.  Η ταινία day of the fight βασίστηκε σε μια εικόνα του Κιούμπρικ που δημοσιεύθηκε από το περιοδικό look και αναφερόταν στην ζωή του καρατερίστα Γουόλτερ Κάρτιερ, ενώ οι άλλες δύο ταινίες μικρού μήκους the seafarers, και Flying Padre, αλλά και η ταινία killer’s kiss οποία το 1959, το φιλί του δολοφόνου οποία του χάρισε το βραβείο καλύτερης σκηνοθεσία στο φεστιβάλ της Λοκάρνης. βασίστηκαν σε φυσικό υλικό. Άλλες σημαντικές του ταινίες είναι το the killing, Το χρήμα της οργής. Paths of glory, Σταυροί στο μέτωπο. Spartacus, Σπάρτακος. Lolita, Λολίτα. Dr. Strangelove or how I learned to stop worrying, s.o.s πεντάγωνο καλεί Μόσχα. Στην ταινία Το χρήμα της οργής τα ομορφότερα χαρακτηριστικά της είναι η αναδρομή στο παρελθόν και η ακολουθία των σκηνών, καθώς αυτά τα δύο συνδέονται όμορφα με την υπόθεση της ταινίας.  Το ίδιο συμβαίνει και με την ταινία Dr. Strangelove or how I learned to stop worrying, s.o.s πεντάγωνο καλεί Μόσχα. Όπου τα γεγονότα πραγματοποιούνται την ίδια στιγμή σε διαφορετικούς χώρους, και οι συγκεκριμένες τεχνικές είναι εκείνες που οδηγούν στο τέλος του κόσμου. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό που παρατηρούμε στις ταινίες του, είναι η έλλειψη του Tableaux Vivant, Ταμπλό Βιβάν. Αυτό έγινε στοχευμένα καθώς ανάμεσα στις σκηνές δεν υπάρχει συνδετικός κρίκος. Την ίδια στιγμή στις ταινίες Spartacus, Σπάρτακος, αλλά και Paths of glory, Σταυροί στο μέτωπο, οι σκηνές είναι δομημένες με τέτοιο τρόπο ώστε οι θεατές να ταυτίζονται με τις πράξεις των πρωταγωνιστών.  Στις ταινίες Dr. Strangelove or how I learned top worrying, οι ήρωες αποτελούν ανθρώπινες καρικατούρες πολιτικών αλλά και στρατιωτικών σε μαύρη κωμωδία. Μια ακόμη Ιδιαιτερότητα που εντοπίζουμε στις ταινίες του Κιούμπρικ είναι η παρουσίαση της πλοκής είναι χωρισμένη σε διαφορετικά μέρη, η συγκεκριμένη τεχνική λέγεται ασύμμετρη πλοκή και την συναντάμε στις ταινίες Σταυροί το μέτωπο, Το χρήμα της οργής, Σταυροί στο μέτωπο, Σπάρτακος, και s.o.s πεντάγωνο καλεί Μόσχα, και 2001: η οδύσσεια του διαστήματος. Ένα ακόμη σημαντικό χαρακτηριστικό στις σκηνοθεσίες του Στάνλεϊ Κιούμπρικ είναι η δημιουργία μεγάλων εμπειριών, την συγκεκριμένη τεχνική την συναντάμε στην ταινία 2001: η οδύσσεια του διαστήματος. Μια αναφορά θα άξιζε να κάνουμε στις ταινίες Μάτια Ερμητικά Κλειστά, και Λολίτα. Η πρώτη ταινία ανοίγει και κλείνει με την δολοφονία του Κουόλιτη από τον Χούμπερτ, και η δεύτερη μιλάει για την σχέση ενός άντρα με την  νόθο κόρη του, μια σχέση η οποία τον οδηγεί στην ανάπτυξη μια αυθόρμητης και παράλογης συμπεριφοράς, δηλαδή απεικονίζει έναν συναισθηματικά περιπλανώμενο άτομο. Στην ταινία Λολίτα η μουσική δεν συμβαδίζει με τους χαρακτήρες και τον τρόπο με τον οποίο κινούνται, συνεπώς λείπει η ομορφιά της εικόνας. Όπως αναφέραμε και στην αρχή, ο Στάνλει Κιούμπρικ ήταν ο σκηνοθέτης που σύνδεσε επιτυχώς το όνομα του με την διασκευή μυθιστορημάτων (νουβέλων), και αυτό γιατί με οποιαδήποτε νουβέλα καταπιάνονταν την αναβάθμιζε σε αριστούργημα, και η απόδειξη  είναι το Fears and desires, του Χάουαρντ Σάκλερ, όπου ο Κιούμπρικ φέρει την τρέλα σαν μελέτη περίπτωσης και θα τον θέσει αντιμέτωπο με το Χόλυγουντ, αλλά και η ταινία 2001 η οδύσσεια του διαστήματος, καθώς με την συγκεκριμένη ταινία δημιούργησε μια καινούργια κινηματογραφική τεχνική, την επονομαζόμενη sublime experience. Ας δούμε πιο αναλυτικά την φιλμογραφία του Κιούμπρικ

⦁ Day of the fight, με τον Στάνλει Κιούμπρικ, τον Γουόλτερ Καρτιέ, τον Αλεξάντερ Σίνγκερ, τον Ντάγκλας Έντουαρντς, κ.α.  το 1951.

⦁ Flying Padre, με τον Φρεντ Σταντγουόλερ, και τον Μπομπ Χάιτ, το 1951.

⦁ Fear and desire, με τον Πολ Μαζούρσκι, τον Φρανκ Σιλβέρα, κ.α. το 1953.

⦁ Killer’s kiss, με τον Κρις Τσέϊς, τον Φρανκ Σιλβέρα, τον Τζέιμι Σμιθ, κ.α. το 1955.

⦁ The Killing, με τον Στέρλιγκ Χέιντεν, τον Ελάισα Κουκ Τζούνιορ, την Μαρί Γουίντσορ, κ.α. το 1956.

⦁ Paths of Glory, με τον Κερκ Ντάγκλας, τον Τζορτζ Μακκρίντι, τον Άντολφ Μεζού, κ.α. Το 1957.

⦁ The German lieutenant, το 1958

⦁ The authentic death of Hendry Jones, με τον Μάρλον Μπράντο, το 1958.

⦁ Spartacus, Σπάρτακος, με τον Κερκ Ντάγκλας, την Ζαν Σιμόνς, τον Τόνι Κέρτις, τον Λόρενς Ολίβιε, κ.α. Το 1960.

⦁ Lolita, Λολίτα, ταινία βασισμένη στο μυθιστόρημα του Βλάντιμιρ Ναμπόκοφ, Ναμπόκοφ. Με την Σουν Λιον, τον Τζέιμς Μέισον, την Σέλλει Γουίντερς, κ.α. το 1962.

⦁ Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb, Με τον Πήτερ Σέλλερς, τον Τζορτζ Σι Σκοτ, τον Σλιμ Πίκενς, κ.α. το 1964.

⦁ 2001:Space Odyssey, 2001:οδύσσεια του διαστήματος, με τον Κιρ Ντουλέα, τον Λόκγκουντ, τον Ντάγκλας Ρέιν, κ.α. το 1968.

⦁ Napoleon, Ναπολέων, το 1969.

⦁ Blue Movie, το 1969.

⦁ A clockwork orange, Το κουρδιστό πορτοκάλι, με τον Μάλκολμ Μακ Ντάουελ, τον Άντονι Μπέρτζες, την Αντριέν Κόρι, κ.α. το 1971.

⦁ Barry Lindon, Μπάρρυ Λίντον, με τον Ράιζαν Ονήλ, την Μαρίζα Μπέρενσον, τον Πάτρικ Μαγκί, κ.α. το 1975.

⦁ The Shining, Η λάμψη, με τον Τζακ Νίκολσον, την Σέλι Ντουβάλ, τον Ντάνι Λόιντ, κ.α. το 1980.

⦁ The Perfume, το 1981.

⦁ Al, το 1982.

⦁ Full Metal Jacket, Μέταλ Τζάκετ, με τον Ρόναλντ Λι Έρμι, τον Βίνσεντ Ντ’ Ονόφριο, τον Μάθιου Μοντίν, κ.α. το 1987.

⦁ Aryan Papers, το 1991.

⦁ Eyes Wide Shut, με τον Τομ Κρουζ, την Νικόλ Κίντμαν, τον Σίντνεϊ Πολάκ, κ.α. το 1999.

Στις ταινίες 1,2 εκτός από σκηνοθέτης ήταν παραγωγός, σεναριογράφος, κινηματογραφιστής, και εκδότης. Στις ταινίες 5, 6, 9, 11, 12, 17 εκτός από σκηνοθέτης ήταν και σεναριογράφος. Στις ταινίες 1, 3, 4, 11, 15, 16, 20, 22, ανέλαβε και την παραγωγή εκτός από την σκηνοθεσία. Στις ταινίες 3, 4 εκτός από την σκηνοθεσία διακπεραίωσε και την έκδοση των έργων. Για τις ταινίες 3, 4 ήταν ο κινηματογραφιστής. Θα άξιζε να κάνουμε μια αναφορά στις ταινίες του που δεν εκδόθηκαν ποτέ. Ο λόγος για τις ταινίες The burning secret. The German Lieutenant, το 1958. Το Western The Authentic death of Hendry Jones, to 1958. Το Mosby’s ranger’s, 1958 – 1959. Μια ταινία που αφορά το αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο και βασίστηκε πάνω σε μια έρευνα του συγγραφέα Σέλμπι Φούτε, αλλά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Την ταινία Childhood’s end, ορμώμενος από τον συγγραφέα Άρθουρ Κλαρκ, μια ιδέα την οποία απέρριψε. Ναπολέων, το 1969. Ο λόγος που η συγκεκριμένη ταινία δεν έγινε ήταν γιατί ο Κιούμπρικ, πρώτον δεν μπορούσε να βρει τον κατάλληλο ηθοποιό για τον ρόλο του Ναπολέοντα, παρά το ενδιαφέρον  του Τζακ Νίκολσον, του Αλ Πατσίνο, και του Ίαν Χολμς, και δεύτερον γιατί την δεκαετία του 70’ βγήκε η ταινία waterloo που αφορούσε τον Ναπολέοντα, με πρωταγωνιστές τον Ροντ Στάιγκερ, τον Κρίστοφερ Πλάμμερ, και τον Όρσον Γουέλς. Ο πρώτος ως Ναπολέοντας, ο δεύτερος ως Δούκας του Γουέλινγκτον, και ο τρίτος ως Λουδοβίκος ο 18ος της Γαλλίας. Η ταινία Blue Movie βασίστηκε στο μυθιστόρημα του Τέρρυ Σάουθερν, Blue Movie, αλλά και σε μια συζήτηση που είχαν ο Στάνλει Κιούμπρικ, και ο Τέρρυ Σάουθερν κατά την διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας Dr. Strangelove,   και προοριζόταν για πορνογραφική, ο Κιούμπρικ όμως αρνήθηκε να την κάνει. Τότε η εταιρεία Γουόρνερ Μπρος Κόμπανυ προσέλαβε τον Μάικ Νίκολς να την σκηνοθετήσει, μια συμφωνία που απέτυχε, παρά το γεγονός ότι κάποια στιγμή προσφέρθηκε και ο Ντέιβιντ Λιν να την κάνει.  Εν τέλει, το 1988 βγήκε μια ταινία με τίτλο Blue Movie, η οποία όμως δεν βασιζόταν στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα. Η ταινία perfume το 1981. θεωρητικά ήταν βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Γερμανού Πατρίκ Σούσκιντ. Παρά το γεγονός ότι ο Κιούμπρικ επηρεάστηκε  πολύ από το στόρυ του έργου και τον 18ο αιώνα, δεν δέχθηκε να το προσαρμόσει στον κινηματογράφο το συγκεκριμένο μυθιστόρημα.  Με την ταινία AL το 1982, ο Κιούμπρικ ήθελε να φέρει στην επιφάνεια μια σύγχρονη ιστορία του Πινόκιο. Αγόρασε τα δικαιώματα της ταινίας   Supertoys Last All Summer Long από τον Μπράιαν Άλντις, σχεδίαζε την ιστορία για τα επόμενα δέκα χρόνια, συνέχισε όμως να έχει το συγκεκριμένο πρότζεκτ στην άκρη μέχρι που η εξέλιξη της τεχνολογίας τον βοήθησε ώστε να δημιουργήσει το έργο που ήθελε. Το 1993 όμως ο Στίβεν Σπίλμπεργκ έκδοσε την ταινία Jurassic Park, έτσι συζήτησε μαζί του την πιθανότητα να εκδόσει εκείνος την ταινία, ατυχώς όμως ο Κιούμπρικ προσβλήθηκε με κάποια τεχνικά εφέ όπως π.χ. τον φωτισμό, με συνέπεια να βάλει το πρότζεκτ για ακόμη μια φορά σε αναμονή. Ξεκίνησε να εργάζεται πάνω στο έργο Eyes Wide Shut, Μάτια  Ερμητικά Κλειστά. Ταινία που αποτέλεσε το τελευταίο κινηματογραφικό αριστούργημα.  Οι λόγοι που η συγκεκριμένη ταινία δεν υλοποιήθηκε ποτέ είναι γιατί ο Στάνλει Κιούμπρικ έφυγε από την ζωή, και ο Στίβεν Σπίλμπεργκ δημιούργησε το σίκουελ της ταινίας Jurassic Park, the lost world Jurassic park, χαμένος κόσμος Τζουράσικ παρκ, το 1997, αλλά και το Saving Private Ryan, Η Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν, το 1998.   Το 1991 απόκτησε τα δικαιώματα για το μυθιστόρημα Wartime lies, μέχρι το 1993 είχε τελειώσει το σενάριο, και κοιτούσε μέρη για τα γυρίσματα της ταινίας. Τότε όμως ο Στίβεν Σπίλμπεργκ έκδοσε την ταινία Shidler’s List, Η λίστα του Σίντλερ, και δεν ήθελε να την δει να αντιγράφεται. Η κατηγορία αφορούσε τον Κιούμπρικ, ενώ ο δεύτερος είχε ήδη εκδόσει το Full Metal Jacket, Μέταλ Τζάκετ. Ένας ακόμη λόγος που ο Κιούμπρικ κέρδισε αναγνωρισιμότητα ήταν χάρη στην  κριτική που είχαν γραφτεί για τα αριστουργήματα του από       Καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως ο Στάνλει  Κιούμπρικ ήταν ένα πολυτάλαντος καλλιτέχνης που διέπρεψε στον χώρο του κινηματογράφου, καθώς βλέπουμε ότι σε κάποιες ταινίες ανέλαβε πολλούς ρόλους.  Ήταν παντρεμένος με την Τόμπα Μετς το διάστημα 1948 – 1951, με την Ρουθ Σομπότκα το διάστημα 1955 – 1957, και με την Κριστιάν Κιούμπρικ το διάστημα 1958 – 1999. Έφυγε από την ζωή 07/03/1999, λίγες μέρες μετά την  παρουσίαση της τελικής μορφής της ταινίας Eyes Wide Shut, Μάτια Ερμητικά Κλειστά στα στούντιο της Γουόρνερ Μπρος Κόμπανυ. Είχε κερδίσει τέσσερα βραβεία Όσκαρ  αλλά και χρυσή σφαίρα για την ταινία Σπάρτακος. για την ταινία Το κουρδιστό πορτοκάλι τέσσερις υποψηφιότητες για Όσκαρ αλλά και το βραβείο κριτικών Νέας Υόρκης.  Τέλος είχε μια αδερφή, την Μπάρμπαρα Κιούμπρικ οποία είναι γεννημένη το 1934.  

Υ.Σ: Στην πρώτη φωτογραφία βλέπουμε τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ να διαγράφει κάποιες σκηνές από την ταινία Dr. Strangelove or how I learned to stop worrying, s.o.s πεντάγωνο καλεί Μόσχα, ενώ στην δεύτερη συναντάμε τον μεγάλο στην διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας   Dr. Strangelove or how I learned to stop worrying, s.o.s πεντάγωνο καλεί Μόσχα.  

Falsetto, M. (2001). Stanley Kubrick: a narrative and stylistic analysis. Greenwood Publishing Group.

https://books.google.gr/books?hl=el&lr=&id=CQjYUJEjJLgC&oi=fnd&pg=PP2&dq=stanley+kubrick&ots=Yp5_velBsi&sig=1rocRoJVvTwBqyhQdEmvRPyePko&redir_esc=y#v=onepage&q=introduction&f=false

https://filmgloBane, C. (2006). Viewing novels, reading films: Stanley Kubrick and the art of adaptation as* interpretation. Louisiana State University and Agricultural & Mechanical College.ssary.ccnmtl.columbia.edu/term/shot-scene-and-sequence/

https://digitalcommons.lsu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3984&context=gradschool_dissertations

Strange, C. (2012). 7. Stanley Kubrick’s A Clockwork Orange as Art Against Torture. In Screening Torture (pp. 143-164). Columbia University Press.

Cooper, D. L. (2007). Who killed the legend of Spartacus?: production, censorship, and reconstruction of Stanley Kubrick's epic film. 

https://www.locarnofestival.ch/LFF/about/the-festival/palmares/1959

Duncan, P. (2003). Stanley Kubrick: visual poet 1928-1999. Taschen.

https://www.flickr.com/photos/x-ray_delta_one/4643268535

https://www.flickr.com/photos/72006245@N05/6506045071

https://jenikirbyhistory.getarchive.net/amp/media/kubrick-on-the-set-of-dr-strangelove-1963-publicity-photo-slk12432-a1b4f5

Cocks, G. (2010). A quality of obsession considerably further east: the Holocaust in the cinema of Stanley Kubrick. Shofar, 28(4), 72-85.

Mikics, D. (2020). Stanley Kubrick: American Filmmaker. Yale University Press.

Hughes, D. (2013). The Complete Kubrick. Random House.

https://www.flickr.com/photos/72006245@N05/6506045071

https://ancestors.familysearch.org/en/LZP8-258/sadie-gertrude-perveler-1903-1985

https://www.zocalopublicsquare.org/2018/09/19/jewish-stanley-kubrick/ideas/essay/