Μίκης Θεοδωράκης: Εθνικός ποιητής της ελληνικής μουσικής - ένα κείμενο του Κωνσταντίνου Γαβρόγλου

Μίκης Θεοδωράκης:
Εθνικός ποιητής της ελληνικής μουσικής.

ένα κείμενο του Κωνσταντίνου Γαβρόγλου

Η μουσική του κληρονομιά είναι μεγάλη. Γεννήθηκε στην Χίο το 1925 και είναι διακεκριμένος Έλληνας μουσικοσυνθέτης. Μεγάλωσε αρκετές γενιές με την μουσική και τα τραγούδια του καθώς θεωρείται επαναστατικός καλλιτέχνης και ποιητής του τραγουδιού που ανήκει στην κατηγορία με πολύ σημαντικά τραγούδια, όπως το Μαουτχάουζεν, Ο χορός του ζορμπά, Το σφαγείο, Όμορφη πόλη, Χρυσοπράσινο φύλλο, Απρίλης, Στο περιγιάλι το κρυφό, βράχο βράχο τον καημό, Σαββατόβραδο, Ο καημός, Ένα το χελιδόνι, Θα σημάνουν οι καμπάνες, Αν Θυμηθείς Τ' Όνειρό Μου, Μέρα Μαγιού Μου Μίσεψες, Την Πόρτα Ανοίγω Το Βράδυ, Βρέχει Στην Φτωχογειτονιά, Οι Μοιραίοι, Το Τραγούδι της Ξενιτιάς, Η Μαργαρίτα Η Μαργαρώ, Στρώσε Το Στρώμα Σου Για Δυο, Απαγωγή, Δραπετσώνα, Της Δικαιοσύνης Ήλιε Νοητέ, Νύχτα Μέσα Στα Μάτια Σου, Η Μπαλάντα του Αντρίκου, Που Πέταξε Το Αγόρι Μου, Σ' Αυτή Τη Γειτονιά, Της Αγάπης Αίματα, Σε Πότισα Ροδόσταμο, Τη Ρωμιοσύνη Μην Την Κλαις, Το Γελαστό Παιδί, Βραδιάζει, Του Μικρού Βοριά, Γωνιά Γωνιά, Διότι Δεν Συνεμορφώθην, Ζορμπάς. Τέλος έζησε ένα πολύ σημαντικό ιστορικός γεγονός, την επανάσταση της 17ης Νοέμβρη, και δημιούργησε σημαντικά τραγούδια που κατατάσσονται σε εκείνη την ιστορική περίοδο, όπως Το γελαστό παιδί, Ο δρόμος, Το σφαγείο, Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ, Θα σημάνουν οι καμπάνες, Ένα το χελιδόνι, Είμαστε δύο, Λίγο ακόμα, Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί, Πότε θα κάνει ξαστεριά, Και να - αδερφέ, Δεν Πάν ‘Να Μα Χτυπάν, Δυο Μπάτσοι, Κυρ-Παντελής, Ο Ύμνος Του Φοιτητή – Διαδηλωτή. Από το 1943 μέχρι το 1954 έζησε στο Παρίσι της Γαλλίας καθώς σπούδασε μουσική και ήρθε σε επαφή με το έντεχνο τραγούδι. Εκείνη την περίοδο δημιούργησε κυρίως ορχηστρική μουσική, όπως τα τραγούδια Ορφέας και Ευρυδίκη, πρώτη συμφωνία, κ.α. Έγραψε ορχηστρική μουσική για σημαντικούς εκπροσώπους της Όπερας, όπως είναι ο Πουτσίνι και ο Τζιουζέπε Βέρντι. Μήδεια για τον Βέρντι, Ηλέκτρα για τον Πουτσίνι, και Εκάβη για τον Μπελίνι. Τέλος πρέπει να αναφέρουμε τις συμφωνίες Συμφωνία αρ. 3 η οποία βασίστηκε σε βυζαντινούς ύμνους, αλλά και σε ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη και του Διονυσίου Σολωμού, Το Ρέκβιεμ που αποτελείται από αρκετά τραγούδια, όπως το Ευλόγητος Έι κύριε, αλλά και ο γνωστός σε όλους μας Ζορμπάς που παρουσιάστηκε στον χώρο Arena di Verona το 1988. Μια ακόμη ιδιαίτερη εμπειρία ήταν ό χρόνος που πέρασε μέσα στην φυλακή Ωρωπού από τον Οκτώβριο του 1969 μέχρι τον Απρίλιο του 1970, όπου πραγματοποίησε αναλύσεις στα μουσικά του έργα. Τα πρώτα δύο μουσικά έργα που δημιούργησε ήταν το Άξιον εστί, και το Επιτάφιος. Το Επιτάφιος είναι πρόδρομος του τραγουδιού Άξιον εστί. Ο Μίκης Θεοδωράκης πέτυχε κάτι πολύ όμορφο, να συνδυάσει την ποίηση με την Λαϊκή μουσική, καθώς το μουσικό έργο Επιτάφιος βασίζεται στο ομώνυμο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου, το Άξιον εστί στο ομώνυμο ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη, και το Ελένη σε ποίημα του Γιώργου Σεφέρη. Ο Επιτάφιος είναι ο θρήνος της μητέρας που έχασε το παιδί της. Στο έργο Ελένη αρκεί να θυμηθούμε τους στίχους

Τίποτε στην Τροία — ένα είδωλο. Έτσι το θέλαν οι θεοί. Κι ο Πάρης, μ’ έναν ίσκιο πλάγιαζε σα

νά ηταν πλάσμα ατόφιο· κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια. Μεγάλος πόνος

είχε πέσει στην Ελλάδα. Τόσα κορμιά ριγμένα στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της

γης τόσες ψυχές δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι.

Για να καταλάβουμε αναφέρεται στην Ωραία Ελένη της Τροίας. Ένα ποίημα που έγραψε ο Σεφέρης το 1953 όταν βρισκόταν για πρώτη φορά στην Κύπρο στη περιοχή Πλάτρες, και καταχωρήθηκε Κύπρον, οὗ μ᾿ ἐθέσπισεν… (1955). Το Άξιον εστί χαρακτηρίζεται από ελληνικότητα, αρκεί να θυμηθούμε κάποιους στίχους από το ποίημα

Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου.

Ένα έργο που ο Μίκης Θεοδωράκης το χαρακτήρισε Λαϊκό Ορατόριο.

Δημιούργησε τραγούδια του αγώνα, όπως το Ο ήλιος και ο χρόνος. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι

Ποτέ ποτέ ποτέ δε θα μπορέσω να ξεδιπλώσω όλες τις σημαίες πράσινες κόκκινες

κίτρινες μπλε μωβ θαλασσιές Ποτέ ποτέ ποτέ δε θα μπορέσω να μυρίσω όλα τα αρώματα

πράσινα κόκκινα κίτρινα μπλε μωβ θαλασσιά.

Θα άξιζε να αναφέρουμε την μουσική του συλλογή με τίτλο Μαουτχάουζεν και αναφέρεται στην εμπειρία του θεατράνθρωπου Ιάκωβου Καμπανέλλη οποίος ήταν έγκλειστος στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν την δεκαετία του 40’. Περιλαμβάνει τα τραγούδια Άσμα ασμάτων, Ο Αντώνης, Ο δραπέτης, Άμα τελειώσει ο πόλεμος, Κουράστηκα να σε κρατώ, Ο ίσκιος έπεσε βαρύς, Πήρα τους δρόμους τ' ουρανού, . Στου κόσμου την ανηφοριά, Τ' όνειρο καπνός. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι:

Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου, η χαϊδεμένη από τη μάνα της και τ’ αδελφού της τα φιλιά.

Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία. Κοπέλες του Μαουτχάουζεν, κοπέλες του Μπέλσεν,

μην είδατε την αγάπη μου; Από το τραγούδι Άσμα ασμάτων.

Τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη είναι βαθιά βιωματικά που μιλάνε για την Αγάπη και τον πόνο της ζωής με δυνατή χαραμάδα αισιοδοξίας, και χαρακτηριστικός είναι ο στίχος από το τραγούδι Στο περιγιάλι το κρυφό,

Με τι καρδιά με τι πνοή τι πόθους και τι πάθος

πήραμε τη ζωή μας λάθος κι αλλάξαμε ζωή.

Τραγούδι που βασίστηκε στο ποίημα Άρνηση.

Μαζί με ένα ακόμη μεγάλο καλλιτέχνη, τον Μάνο Χατζιδάκι δημιούργησε την Μικρή Ορχήστρα Αθηνών και με συναυλίες έκανε την Ελλάδα να κατανοήσει την σοβαρή μουσική. Μέσω της λαϊκής μουσικής γέμισε την καρδιά των Ελλήνων με εκπληκτικούς στίχους των βραβευμένων με Νόμπελ λογοτεχνίας Γεωργίου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη, αλλά και Διονυσίου Σολομού. Εξορίστηκε στην Ικαρία, στα Χανιά, στην Μακρόνησο και στην Αθήνα και αιτία ήταν η πρώτη του συμφωνία. Τα τραγούδια του ερμηνεύθηκαν από μεγάλους καλλιτέχνες, όπως τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, τον Μανώλη Μητσιά, αλλά και το μουσικό συγκρότημα Beatles καθώς δημιούργησε μουσική για το περίφημο τραγούδι Honeymoon song / νύχτα γάμου σε στίχους Γουίλιαμ Σάνσομ, την μουσική της ταινίας Luna De Meil σε σκηνοθεσία Μάικλ Πάουελ, αλλά και Για την ταινία Σέρπικο, το 1973. Υπήρξε βουλευτής με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, με την Νέα Δημοκρατία, και υπουργός στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Σήμερα είναι 95 χρονών, παντρεμένος με την Μυρτώ Αλτίνογλου, τα παιδιά του λέγονται Γιώργος και Μαργαρίτα Θεοδωράκη, και το εγγόνι του, Άγγελος Θεοδωράκης Παπαγγελίδης.

Τέλος ο Μίκης Θεοδωράκης θα μείνει στις καρδιές όλων των Ελλήνων ως ένας από τους σημαντικότερους μουσικοσυνθέτες. Έφυγε από την ζωή 02/09/2021.