Κάρολος Ντίκενς: Εκπρόσωπος των Γραμμάτων, της τέχνης και του θέατρου.

 Κάρολος Ντίκενς: Εκπρόσωπος των Γραμμάτων, της τέχνης και του θέατρου.

Κάρολος Ντίκενς- ένα κείμενο του Κωνσταντίνου Γαβρόγλου

Εκπρόσωπος των Γραμμάτων, της τέχνης και του θέατρου. Με τον Όσκαρ Ουάϊλντ (1854 – 1900) ήταν σημαντικοί καλλιτέχνες συγγραφείς της Βικτωριανής Περιόδου (1832 – 1901). Βρετανός μυθιστοριογράφος οποίος ξεκίνησε την καριέρα του ως δημοσιογράφος. Γεννήθηκε τον Φεβρουάριο του  1812 στο Πόρτσμουθ της Αγγλίας. Το Γράψιμο ήταν η σωτηρία του, τον έσωσε οικονομικά, αλλά και συναισθηματικά. Ό,τι έγραφε αφορούσε την πραγματικότητα εκείνης της εποχής. Από μικρός έζησε την φτώχεια, σε ηλικία 10 χρονών υποχρεώθηκε να παρατήσει το σχολείο όπου φοιτούσε τότε, Ουίλιαμ  Τζιλς και να δουλέψει, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο οικονομικά την οικογένεια του. Όμως, όταν έγινε 12 ετών ο πατέρας του Τζον Ντίκενς  καταδικάστηκε σε  φυλάκιση λόγω χρεών, ενώ λίγο αργότερα τον ίδιο δρόμο ακολούθησαν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας του λόγω χρεών. Είχε 7 αδέρφια, μια αδερφή μεγαλύτερη, κι έξι μικρότερα αδέρφια. Ο μπαμπάς του λεγόταν Τζον Ντίκενς  και δούλευε σε ναυτική υπηρεσία, ενώ η μητέρα του λεγόταν Ελίζαμπεθ Ντίκενς. Οι δύσκολες εμπειρίες του τον έκαναν να καταλάβει πως το χρήμα – στην βικτωριανή περίοδο – σήμαινε πολλά.  Σε ηλικία 13 χρονών επέστρεψε στο σχολείο και ξεκίνησε να φοιτά στην ακαδημία Ουέλινκτον του Λονδίνου. Τότε συνειδητοποιεί την μεγάλη του αγάπη για το διάβασμα, κυρίως ιστοριών περιπέτειας και παραμυθιών. Στα πρώτα του αναγνώσματα συμπεριλαμβάνονται μεγάλοι δραματουργοί, όπως ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ (1564 – 1616), αλλά και μυθιστοριογράφοι, όπως ο ιρλανδός  Όλιβερ Γκόλντσμιθ (1730 – 1774). Έκανε κι άλλες δουλειές, όπως υπάλληλος από την ηλικία των 15 χρονών, ενώ με γνώσεις που απόκτησε  κατάφερε να ξεφύγει από την φτωχή εργασία, διεκδικώντας καλύτερες. Η πρώτη του δουλειά σαν δημοσιογράφος ήταν σε ηλικία 17 χρονών το 1828  υπήρξε εκπρόσωπος του δικηγορικού συλλόγου πρακτικής άσκησης πολιτών Λονδίνου (Doctor’s commons). Ύστερα έμαθε στενογραφία και εργάστηκε στην συγκεκριμένη τέχνη πάνω στα αντίγραφα Hansard  του βρετανικού κοινοβουλίου.  Το 1832 δούλεψε στην βρετανική εφημερίδα True Sun. Το 1833 ξεκινά η κυκλοφορία έργων του, όπως το A dinner at popular walk με το ψευδώνυμο Μποζ  μέσω των περιοδικών Monthly Magazine, και Morning Chronicles, όπου άρχισε να μεγαλώνει η φήμη του. Την ίδια χρονιά γράφει και σκηνοθετεί ένα έργο με τίτλο Οθέλλο   Για  ιδιωτική θεατρική παράσταση.  Το 1836, εκδότες όπως ο Ουίλιαμ Χολ του ζητάνε να δημιουργήσει ιστορίες συνοδευόμενες από εικονογράφηση του γνωστού σκιτσογράφου Ρόμπερτ Σέϊμουρ. Ο Κάρολος Ντίκενς γράφει το Pickwick papers  Εν κατακλείδι, την περίοδο 1834 – 1836 δούλεψε σαν δημοσιογράφος στο περιοδικό Morning Chronicles όπου και γνωρίζει την μελλοντική του σύζυγο Catherine Hogarth,  ήταν κόρη του τότε εκδότη του περιοδικού και υπήρξε καλεσμένη στο πάρτι του όπου γινόταν 23 χρονών. Το 1837 δούλεψε σαν συντάκτης στο περιοδικό Bentley’s Miscellany, ενώ γεννήθηκε ο γιος του Τσαρλς Κάλιφορτ Ντίκενς.   Οι οικονομικές απολαβές των εκδοτικών οίκων από τις ανατυπώσεις έργων του Καρόλου Ντίκενς ήταν μεγάλες με αποτέλεσμα φίλοι του καλλιτέχνη να πιστεύουν πως η φήμη του θα υποστεί διαφθορά. Αντιθέτως το μυθιστόρημα του   με τίτλο  Pickwick papers έκανε μεγάλη εμπορική επιτυχία με αποτέλεσμα να πληρωθεί 29 σελίνια, πληρωμή οποία χρησιμοποιήθηκε για τον γάμο του με την Catherine Hogarth αλλά και για την συμβολαιογραφική επέκταση του σπιτιού του.  Σαν δημιουργός μυθιστορημάτων στόχευε στην καταπολέμηση της ανθρώπινης στοχοποίησης και έτσι χαρακτηρίστηκε ως Κοινωνικός Αναμορφωτής. Οι καταστάσεις όπου έζησε του έδωσαν  κίνητρο να δημιουργήσει χαρακτήρες. Θεωρείται ο δημιουργός του ανθρώπινου μυθιστορήματος. Όσο ήταν παντρεμένος η καριέρα του ως συγγραφέας έφτασε πολύ ψηλά. Το 1857 χώρισε με την σύζυγο του, την ίδια χρονιά σκηνοθέτησε στο θέατρο του έργο του συγγραφέα Ουίλκι Κόλινς (1824 – 1889).  Ο Κάρολος Ντίκενς έζησε πολλές αλλαγές στην ζωή του, μέσα από ταξίδια, αλλά και μέσα από αναγκαστικές αλλαγές εξαιτίας της δουλειάς του μπαμπά του. Το 1817 μετακόμισε με την οικογένεια του στο Τσάταμ Ρότσεστερ του Κεντ. Το Κεντ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην δημιουργικότητα του, παρακολούθησε σχολικά μαθήματα, πήγαινε βόλτες σε παραλίες, ενώ μεγάλωσε η αγάπη του για το θέατρο καθώς παρακολουθούσε δράματα στα θέατρα εκείνης της πόλης. Το Κεντ το αγάπησε τόσο πολύ σε βαθμό που επέστρεψε το 1856. Το καλοκαίρι του 1821 πήγε σχολείο (σχολείο Ουίλιαμ Τζιλ ’ς). Το 1822 μετακόμισε με την οικογένεια του στο Κάμντεν του Λονδίνου.  Έζησε στις φτωχογειτονιές του Λονδίνου τα λεγόμενα Rookeries. Σε μια εποχή όπου στο Λονδίνο βασίλευε η εγκληματικότητα αλλά και επιδημίες όπως η Χολέρα, ο Κάρολος Ντίκενς ένιωθε την ανάγκη να βοηθήσει, πράμα που το έκανε στην περίπτωση  της φιλάνθρωπου Anglea Burdett Coutts  να βρει σπίτι σε μια αβοήθητη γυναίκα. Εκτός από το Λονδίνο, έζησε στην Ιταλία, τις Ηνωμένες πολιτείες της Αμερικής, και την  Γαλλία. Τέλος από το 1836 μέχρι το 1858 υπήρξε παντρεμένος με την Κάθριν Χόγκαρθ.  Έφυγε από την ζωή το 1870.  

Στην Αμερική πήγε το 1842. Ξεκίνησε από το Χάλιφαξ του Καναδά, και ακολούθησε επίσκεψη στην Βοστώνη της Μασαχουσέτης, στο Λόουελ της Μασαχουσέτης, στο Γουόρτσεστερ της Μασαχουσέτης, στο Σπρίκφιλντ της Μασαχουσέτης, στο Νιου Χέϊβεν του Κοννέκτικατ, στην Νέα Υόρκη, της Νέας Υόρκης, στην Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, Ουσάνισνκτον Ντίστρικτ Κολούμπια, στο Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια, στο Χάρινσμπουργκ της Πενσυλβάνια,  στο Πίτσμπουρκ της Πενσυλβάνια, στο Κινκινάτι του Οχάϊο, στο Λούισβιλ του Κεντάκι, στο Κάϊρο του Ιλινόϊς, στο Σαιν Λούις του Μισσούρι, στο Λεμπάνον του Ιλινόϊς,  στο Κολόμπους του Οχάϊο, στο Σαντούτσκι του Οχάϊο, στο Κλίβελαντ του Οχάϊο. Εν συνεχεία επισκέφτηκε πόλεις του Καναδά, Τορόντο, ΚίνΓκστον,  Μόντρεαλ, και τέλος στο Κεμπέκ. Ξαναπηγαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες, Λεμπάνον Σπρίνγκς στην Νέα Υόρκη, και τέλος στο Ουέστ Πόιντ της Νέας Υόρκης. Πίστευε πως στην Αμερική οι κοινωνικές συνθήκες είναι καλύτερες. Όμως, η πρώτη του επίσκεψη του στην ήπειρο οποία ανακαλύφθηκε από τον Χριστόφορο Κολόμβο δεν του άφησε θετικές εντυπώσεις.  Αντίκρισε φτώχεια και σκλαβιά. Επικοινωνούσε με φίλους όπως ο βιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας της βικτωριανής περιόδου, Τζον Φόρστερ (1812 – 1876), και συγγενείς μέσα από  γράμματα, μέσω των οποίων έκφραζε με χιούμορ και σάτιρα την αλήθεια που αντιμετώπισε εκεί. Στόχος του ταξιδιού ήταν να γνωριστεί με θαυμαστές του, κάποιες φορές λάμβανε γράμματα τους. Επισκέφθηκε αμερικανικές φυλακές και τρομοκρατήθηκε από τις συνθήκες κράτησης. Η πρώτη επίσκεψη του στην Αμερική κράτησε πέντε μήνες, από τον Ιανουάριο του 1842 μέχρι και τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς. Έφυγε Γιατί δεν άντεχε τις κοινωνικές συνθήκες που υπήρχαν στην Αμερική.  Η πατρίδα του η Αγγλία του έλειπε, έτσι, όταν επέστρεψε έγραψε το American Notes οποίο εκφράζει τις άσχημες καταστάσεις που έζησε στην Αμερική, και βασίστηκε στο περιεχόμενο των Γραμμάτων που συνήθιζε να ανταλλάζει. Μέσα από το συγκεκριμένο έργο ήθελε να πείσει του αναγνώστες του πως ήταν κατά της σκλαβιάς, και έτσι δεν έχασε την ευκαιρία, μέσα από τα Γράμματα να σατιρίσει τον αμερικανικό τρόπο ζωής (τρόπους κλπ.) κάνοντας χρήση μεταφορών και υπερβολής. Είδε πως έχουν ένα μειονέκτημα, δεν δέχονται εύκολα την κριτική και προσβάλλονται εύκολα. Τους χαρακτηρίζει ανοιχτόκαρδους, στοργικούς, φιλόδοξους, γενναιόδωρους, φιλόξενους. Ένα ακόμη έργο του Ντίκενς που βασίστηκε στην επίσκεψη του βρετανού καλλιτέχνη στην Αμερική είναι το  Martin Chuzzlewit, όπου και μιλάει  Για υποκρισία, εγωισμό, αλλά και τα μειονεκτήματα των Αμερικανών. Έζησε την δυσφήμιση από τον αμερικανικό τύπο, και έτσι μέσα από τα έργα του  Martin Chuzzlewit, και American Notes με κάποιο τρόπο πήρε εκδίκηση. Η Αμερική ήταν τόπος έμπνευσης και δημιουργίας Για τον βρετανό συγγραφέα, και ειδικά οι καταρράκτες του Νιαγάρα.  Εν κατακλείδι, δεύτερη επίσκεψη του στην Αμερική πραγματοποιήθηκε από τον Νοέμβριο του 1867, μέχρι τον Απρίλιο του 1868, όπου διάβασε δημοσίως έργα του. Η πρώτη του στάση για θεατρική παράσταση στην Αμερική ήταν η Βοστώνη 2 Δεκεμβρίου του 1867 όπου παρουσίασε κομάτι από το έργο Pickwick Papers, από το David Copperfield,  από το Nickleby, και τέλος από το Dombey and sun. Ακολούθησαν κατά σειρά, Νέα Υόρκη από 9 μέχρι 20 Δεκέμβρη 1867, Βοστώνη από 23 – 24 Δεκέμβρη 1867, Νέα Υόρκη 25 – 31 Δεκεμβρίου 1867 και 2 – 3 Ιανουαρίου 1868, Βοστώνη 6 – 7 Ιανουαρίου 1868, Νέα Υόρκη 9 – 10 Ιανουαρίου 1868, Φιλαδέλφεια 13 – 14 Ιανουαρίου 1868,  Μπρούκλιν 16 – 21 Ιανουαρίου 1868, Φιλαδέλφεια 23 – 24 Ιανουαρίου 1868, Βαλτιμόρη 27 – 28 Ιανουαρίου 1868, Φιλαδέλφεια 30 – 31 Ιανουαρίου 1868, Ουάσιγκτον 3 – 7 Φεβρουαρίου 1868, Βαλτιμόρη 9 – 11 Φεβρουαρίου 1868, Φιλαδέλφεια 13 – 14 Φεβρουαρίου 1868, Χάρτφορτ 18/02/1868, Πρόβιντενς 20 – 21 Φεβρουαρίου, Βοστώνη 24 – 28 Φεβρουαρίου 1868, Συρακούσες (Νέα Υόρκη) 09/03/1868,  Ρότσεστερ 10/03/1868, Μπάφαλο 12 – 13 Μαρτίου 1868,  Καταρράκτες Νιαγάρα 14 – 15 Νοεμβρίου 1868, Ρότσεστερ 16 Νοεμβρίου 1868, Άλμπανι 18 – 19 Νοεμβρίου 1868,  Σπρίνγκφιλντ 20/03/1868, Γουόρτσεστερ 23/03/1868, Νιου Χέϊβεν   24/03/1868, Χάρτφορτ 25/03/1869, Νιου Μπέντφορντ 27/03/1868, Πόρτλαντ 30/03/1868, Βοστώνη 1 – 8 Απριλίου 1868, Νέα Υόρκη 13 – 20 Απριλίου 1868, Κράτησε συνολικά 19 βδομάδες. Στην Συνέχεια αναχώρησε για Ρωσία, και  τον Μάϊο της ίδιας χρονιάς επέστρεψε στην Αγγλία. 

Στην Ιταλία πήγε με την οικογένεια του το 1844 για 11 μήνες. Ένιωσε την ανάγκη να κάνει μια παύση από την δημιουργία μυθιστορημάτων.   Έζησε πολλές πόλεις, Τζένοα, την Πάρμα, την (σκέφτεται ιδέα για το επόμενο χριστουγεννιάτικο έργο του), Μόντενα, την Μπολόνια, την Φερράρα, την Βερόνα, την Μάντοβα, το Μιλάνο, την Πίζα, την Κρεμονα, την Στραντέλλα, την Φλωρεντία, το Σαν Ρέμο, την Πιατσέντζα,  το Άλμπαρο και την Σιένα. Ολοκληρώνει το έργο του The chimes. Το 1853 ξαναπήγε στην Ιταλία όπου πήε στην Μπολόνια, στην Ρώμη, στην Φλωρεντία,  στην Πάντοβα, στην Βενετία και στο Τορίνο. Ενώ έζησε και στις Βρυξέλες.  Το έργο του Pictures from Italy βασίζεται σε όσα έζησε και του έκαναν εντύπωση στην Ιταλία.  Επίσης βοήθησε έναν φίλο του μέσα από την τεχνική του μερσερισμού. 

Στο Παρίσι πήγε δύο φορές, μία το 1846, και μία τον Νοέμβριο του 1855, όπου και κάθισε πολύ καιρό.  Στο έργο του A tale of two cities οποίο εκδόθηκε το 1859 περιγράφει τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που επικράτησαν  στην Γαλλία την περίοδο της γαλλικής επανάστασης (1789).  Τη  ίδια στιγμή έζησε στις γαλλικές πόλεις Στρασβούργο, Λυών Αβινιόν, στην Σαλον Συρ Σον, στην Βαλένς, στην Εξ Αν Προβάνς, στην Μασσαλία. 

Τα περισσότερα έργα  τα έργα του τα έγραψε στην διάρκεια του Γάμου του με την Catherine Hogarth, όπως: Posthumous Papers of the Pickwick Club το 1837, Oliver Twist την διετία 1837 – 1838, Nicholas Nickleby την διετία 1838 – 1839, το The Old Curiosity Shop το 1841, το Barnaby Rudge το 1841. Το American Notes το 1842, το A Christmas Carol το 1843. Το Martin Chuzzlewit την διετία 1843 – 1844. Το The Chimes το 1844. Το The Cricket on the Hearth το 1845. Το Pictures from Italy το 1846. Το Dombey and Son την διετία 1847 – 1848. Το David Copperfield Το Bleak House την διετία  1852 – 1853. Το A Child's History of England την διετία 1852 - 1854. Το  Hard Times το 1854. Το Little Dorrit την διετία 1857 – 1858. Μετά τον χωρισμό με την σύζυγο του δημιούργησε το A Tale of Two Cities. Το Great Expectations την διετία 1860 -1861. Το Our Mutual Friend την διετία 1864 – 1865. Το The Mystery of Edwin Drood το 1870.  

Γεννήθηκε στο Λάντπορτ, στην οδό  Mile End Terrace στο Πόρτσμουθ (Πόρτσι τότε). Η οικογένεια του πριν μεταφερθεί στο Πόρτσμουθ ζούσε στο Λονδίνο. Ο μπαμπάς του ήταν ναυπηγός σε ναυπηγεία. Τον Οκτώβριο του 1810 ήρθε στην ζωή η αδερφή του Καρόλου Ντίκενς, Fanny. Τον Μάρτιο του 1812 βαφτίστηκε στην αγγλικανική εκκλησία  St.Mary στο Πόρτσμουθ (Πόρτσι τότε). Το 1814 γεννήθηκε ο αδερφός του Άλφρεντ Άλλεν Ντίκενς, όμως τον έχασε έξι μήνες αργότερα.   Το 1815 μετακομίζει με την οικογένεια του στο Λονδίνο, στην Κλίβελαντ Στριτ (Νόρφολκ στριτ τότε). Τον Απρίλιο του 1816 γεννήθηκε η αδερφή του Λετίτια Μαίρη Ντίκενς,    και το 1817 έφυγε από το Λονδίνο με την οικογένεια  του πήγε στην περιοχή Ρότσεστερ στο Κεντ.  Το 1819 Γεννήθηκε  η αδερφή του Έλλεν Χάρριετ Ντίκενς, όμως πεθαίνει όταν είναι ακόμη βρέφος, ενώ εκείνος κερδίζει 200 λίρες.  1820 γεννήθηκε ο αδερφός του Φρέντερικ Ουίλιαμ Ντίκενς. To 1821 η θεία του Fanny παντρεύεται και φεύγει από το Κεντ, τότε ο Κάρολος Ντίκενς πήγαινε και παρακολουθούσε θεατρικές παραστάσεις με τον θείο του και τον ξάδερφο του στο Βασιλικό θέατρο του Τσάταμ στο Κεντ. Tον Μάρτιο του 1822 γεννήθηκε ο αδερφός του Άλφρεντ Λάμερτ, τον Ιούνιο της ίδιας χρόνιάς ο μπαμπάς του προσλαμβάνεται  για δουλειά ξανά στο Somerset House στο Λονδίνο, ενώ τον Σεπτέμβρη χάνει την θεία του Φάννυ. Το 1824 όσο κάποια μέλη της οικογένειας βρίσκονται έγκλειστοι στις φυλακές Marsalsea, εκείνος τους επισκέπτεται συχνά,  εργάζεται σε ένα εργοστάσιο,  έμεινε δύο μήνες σε ένα κολλέγιο στο Κάμντεν και στην συνέχεια έμεινε στην Λαντ στριτ στο Σάουθουερκ με σκοπό να βρίσκεται κοντά στις φυλακές όπου βρίσκονται έγκλειστοι οι δικοί του.   Την ίδια χρονιά χάνει την Γιαγιά του, η οικογένεια κληρονομεί 450 λίρες όπου και χρησιμοποιούνται Για κάλυψη χρεών. Ο πατέρας του βγαίνει από την φυλακή με περιοριστικούς όρους, ενώ ο Κάρολος Ντίκενς ξεκινά παρακολούθηση σχολικών μαθημάτων στην ακαδημία Ουέλινκτον. Όμως, το 1826 υποχρεώνεται να το παρατήσει καθώς πιάνει δουλειά σε ένα δικηγορικό  Γραφείο, το 1827 Γεννιέται ο αδερφός του Αύγουστος με το προσωνύμιο Moses, πιάνει δουλειά σε διαφορετικό  δικηγορικό Γραφείο, ενώ την ίδια χρονιά μαθαίνει στενογραφία. Το 1829 γνωρίζει την Μαρία Μπρίντνελ κόρη τραπεζίτη. Το 1830  δημιουργεί κείμενα τα λεγόμενα Bil of fares όπου μιλάει   Για τον έρωτα του με την Μαρία Μπρίντνελ. Τον Φεβρουάριο του 1835 δημιουργεί σκετσάκια για το αθλητικό περιοδικό του Λονδίνου Bell’s life, αλλά και   για το περιοδικό evening chronicle. Το 1837 γράφει μυθιστόρημα  για τον εκδότη Τζον Μακρόνε, παρακολουθεί πολλά κοινωνικά events όπως θεατρικές παραστάσεις και δημιουργεί επαφές με πολλούς πολιτικούς και καλλιτέχνες.    Το 1838 γεννιέται η κόρη του Μαίρη Ντίκενς, τον Φεβρουάριο του 1838 συνεργάζεται με τον Τζόζεφ Κριμάλντι (1778 – 1838) στο έργο Memoirs οποίο εκδόθηκε την ίδια χρονιά, επίσης πλαίσια έρευνας για τον Νίκολας Νίκελμπυ επισκέφθηκε σχολεία στο Γιορκσάιρ (η μεγαλύτερη κομητεία του Ηνωμένου Βασιλείου, βρίσκεται Αγγλία) και κυρίως την σχολική ακαδημία Μπόουες, συνάντησε τον διευθυντή της ακαδημίας Ουίλιαμ Σω οποίος παλαιότερα είχε καταδικαστεί καθώς δύο μαθητές είχαν τυφλωθεί. Την ίδια χρονιά εκδόθηκε το αριστούργημα του Όλιβερ Τουίστ, αλλά και – από το έργο του – Νίκολας Νίκελμπυ, το πρώτο μέρος.    Πραγματοποίησε πολλά ταξίδια έξω από το Λονδίνο.   Το 1839 νοικιάζει σπιτάκι στο Πήτερσαμ του Ρίτσμοντ στο Λονδίνο. Ολοκληρώνει το έργο Νίκελμπυ και ξεκινά να γράφει το έργο  Μπάρμπαρα Ρατζ, ενώ γεννιέται η κόρη του Kate Mcready Dickens.   Το 1840 συναντάει του γονείς του στο Μπρόσταιρς του Κεντ. Διαπραγματεύεται με το περιοδικό Bentley Miscellany (aγγλικό λογοτεχνικό περιοδικό). Τον Ιανουάριο του 1840 ξεκινά να δουλεύει πάνω στο νέο του έργο με τίτλο The old curiocity shop οποίο κυκλοφορεί με το περιοδικό του Καρόλου Ντίκενς,  MASTER HUMPHREY’S CLOCK. Την περίοδο 1840 – 1843 κυκλοφορεί το έργο του SKETCHES OF YOUNG COUPLES. Το 1841 ολοκληρώνει το έργο του BARNABY RUDG, γεννιέται το τέταρτο παιδί του ο Βάλτερ Λάντορ Ντίκενς, αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας τα οποία και ξεπερνά, ενώ εκμυστηρεύεται στον φίλο του βιογράφο Τζον Φόρστερ τα σχέδια του να ταξιδέψει στην Αμερική. Ταξιδεύει στην Σκωτία ενώ  κυκλοφορεί για τελευταία φορά του περιοδικό του  MASTER HUMPHREY’S CLOCK. Το 1842 ταξιδεύει στο Λίβερπουλ της Αγγλίας στο Χάλιφαξ του Καναδά, και στις  Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Την ίδια χρονιά ταξιδεύει στην Κορνουάλη, φιλοξενείται σε δείπνο στο Γκρίνουιτς, εκδίδει το έργο American Notes, και το πρώτο μέρος του   CHUZZLEWIT. Μετακομίζει για δύο μήνες με την οικογένεια του στο Μπρόντσταιρς, ενώ δέχεται την επίσκεψη του Αμερικανού φίλου του και ποιητή Χένρι Γουόντσγουερθ Λονγκφέλοου. Η ζωή του βρίσκεται στο Μπρόντσταιρς, όμως κάνει ένα μικρό ταξίδι στο Λονδίνο. Επισκέπτεται τα Ragged schools  οποία παράλληλα είναι και φιλανθρωπικά ιδρύματα, στο Κλερκενουελλ του Λονδίνου. Είδε την άσχημη συμπεριφορά φόβου από τους εκπαιδευτές, το ατελές πρόγραμμα, αλλά και την κακή συμπεριφορά των παιδιών. Το 1843 ξεκινά να Γράφει το Christmas Carol επηρεασμένος από όσα είχε ζήσει σε εκείνους του οργανισμούς, οποίο και κάνει μεγάλη εμπορική επιτυχία. Έτσι παρακαλά για οικονομική υποστήριξη των οργανισμών και εν τέλει τους στέλνει ένα  γράμμα όπου λέει: Το Λονδίνο είναι η πλέον φιλόξενη πόλη της απαισιοδοξίας και της  άγνοιας  στον χώρο του παιδικού σταθμού, της μιζέριας και της κακίας, το μέρος που δίνει τροφή στους φυλακισμενούς.  Την ίδια χρόνια ο μπαμπάς του πάλι έχει χρέη. Το 1844 πριν ταξιδέψει στην Ιταλία πραγματοποιεί κίνημα ενάντια της πειρατείας, γεννιέται το πέμπτο παιδί του, ο Φράνσις Τζέφρι Ντίκενς, ενώ το έργο του Christmas Carol συνεχίζει να κάνει μεγάλη εμπορική  επιτυχία με αποτέλεσμα Ο Κάρολος Ντίκενς να ανασάνει οικονομικά. Στο Λονδίνο πραγματοποιεί δημόσιο ανάγνωση του έργου του  The Chimmes  τρεις Δεκεμβρίου του 1844, και στις εικοσιτρείς του ίδιου μήνα ξαναπηγαίνει στην Ιταλία. Τον Ιανουάριο του 1845 συνεχίζει με την σύζυγο του τα ταξίδια στην Ιταλία, τον Ιούλιο επιστρέφει στο Λονδίνο. Του έρχεται ιδέα για χριστουγεννιάτικο έργο με τίτλο The cricket on the hearth, και τον Αύγουστο βρίσκεται σε πρόβες μιας ιδιωτικής θεατρικής παράστασης ενός έργου του ελισαβετιανού δραματουργού Μπεν Τζόνσον (1572 – 1637) με τίτλο Every man in his humour.  Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς έχουμε δεύτερη παράσταση του ίδιου έργου, και τον Δεκέμβριο ολοκληρώνει  The cricket on the hearth, και επανεκδίδεται το έργο του Oliver Twist.  Το 1846 γράφει το Dombey and son και ταξιδεύει με την οικογένεια του στην Ελβετία, ζει με την οικογένεια του σε ένα χωριό από την Λωζάνη, Ρόσεμοντ, ολοκληρώνει το έργο Battle of life, έρχεται σε επαφή με βαρόνους συζητώντας για φιλανθρωπίες. Προσπαθεί να ανεβάσει μια δραματική εκδοχή του έργου The battle of life στο Λονδίνο καθώς έχει ξεπεράσει τις 30.000 πωλήσεις.  Φεύγει από την Ελβετία με προορισμό το Παρίσι. Το 1847 συναντάει τον Γάλλο θεατρικό συγγραφέα Βίκτορ Ουγκό (1802 -  1885). Ξεκινάει να ασχολείται με ερασιτεχνικά με το θέατρο παίζοντας έργο του Μπεν Τζόνσον, Everyman in his humour με  σκοπό να βοηθήσει έναν φίλο του κριτικού λογοτεχνίας εκείνης της εποχής Χένρι Λιούις, τον  συγγραφέα Λι Χαντ (1784 – 1859).   Ο Χένρι Λιούις λαμβάνει την ίδια χρονιά μέρος στον θίασο ως γέρο Κρόμουολ. Θίασος που πραγματοποίησε περιοδεία σε επαρχιακές πόλεις της  Αγγλίας εκείνη την εποχή. Ο Κάρολος Ντίκενς     Γράφει το έργο The haunted man.  Ταξιδεύει με στόχο την έμπνευση, ενώ στην Αγγλία συνεχίζονται οι παραστάσεις με το έργο Every man in his humour κι ο Κάρολος Ντίκενς εμπλέκεται στο οργανωτικό κομμάτι του σπιτικού Ουράνια οποίο πρόκειται να φιλοξενήσει Ιερόδουλες. Με την σύζυγο του ταξιδεύει στην Σκωτία και συμμετέχουν σε διάφορα κοινωνικά events. Τον Μάϊο του 1848 σκηνοθετεί το έργο Οι εύθυμες κυράδες του Γουίντσορ, οποίο ανεβαίνει στο Λίβερπουλ, το Μάντσεστερ, το Μπέρμιγχαμ,  της Αγγλίας, αλλά και στο Εδιμβούργο, στην Γλασκόβη της Σκωτίας. Τον Ιούνιο του 1848 παίζει στο Λίβερπουλ   με το έργο Οι εύθυμες κυράδες του Γουίντσορ, και παράλληλα ανεβάζει στο Μπέρμιγχαμ τα έργα Everyman in his humour του Μπεν Τζόνσον, και  Animal Magnetism του   τον Ιούλιο του 1848 με το ίδιο έργο στο βασιλικό θέατρο του Εδιμβούργου, αλλά και στο βασιλικό θέατρο Dunlop της Γλασκόβης. Παράλληλα παίζει στο ίδιο θέατρο με το   Animal magnetism του Γερμανού  Γιατρού Φρανς Άντον Μέσμερ (1734 – 1815). Την ίδια χρονιά χάνει την αδερφή του Φάννυ, και ξαναγράφει το The haunted man. Το 1849 Οργανώνει δείπνο με σκοπό να πανηγυρίσει την επιτυχία του έργου The haunted man,γεννιέται το όγδοο παιδί του ο Χένρι Φίλντινγκ Ντίκενς, και ξεκινά να γράφει το έργο Ντέϊβιντ Κόππερφιλντ. Επισκέπτεται το σπιτικό Ουρανία με σκοπό να επιβλέπει αν κθυλλάνε όλα όπως ήθελε εκείνος. Πηγαίνει στη νήσο Ουάϊτ  να νοικιάσει σπίτι  για τις καλοκαιρινές διακοπές της οικογένειας του. Όταν γύρισε με την οικογένεια από τις καλοκαιρινές διακοπές στο Λονδίνο, η σύζυγος του έφυγε και πήγε  για δύο εβδομάδες στο Μπρόντσταιρς, ενώ εκείνος συνέχισε να γράφει το έργο Ντέϊβιντ Κόπερφιλντ. Την ίδια χρονιά παρακολουθεί με φίλους του αλλά και πολλούς ακόμη θεατές ένα θέαμα που λαμβάνει χώρα το λεγόμενο  the execution of the Mannings  στις φυλακές του Horsemonger’s Lane. Η Μαρί κι ο Φρέντερικ Μάννινκ Για να εκπληρώσουν την τιμωρία τους Για τη δολοφονία που είχαν διαπράξει σε βάρος του Πάτρικ Ο Κόνορ, βρίσκονται δημοσίως κρεμασμένοι έξω από τις φυλακές. Στόχος του Καρόλου Ντίκενς ήταν να αποδείξει πως οι συνθήκες κράτησης είναι απάνθρωπες, και μετά το είπε στην εφημερίδα Times μέσω ενός Γράμματος που έστειλε. Το 1850 ενώ βρίσκεται διακοπές με την οικογένεια του στο Μπρόντσταιρς γεννιέται το ένατο παιδί του, η Ντόρα Άννι, ολοκληρώνει το έργο Ντέϊβιντ Κόπερφιλντ, ξεκινά πρόβες με το έργο του Μπεν Τζόνσον, Everyman in his humour όπου και σκέφτεται να το ανεβάσει στο εξοχικό του συγγραφέα  Λύττον (1803 – 1873). Επίσης δημιουργεί το περιοδικό Households Words.  Επιστρέφει με την οικογένεια στου στο Λονδίνο όπου και σχεδιάζει να ανεβάσει το Everyman in his humour. Τον Ιανουάριο του 1851 βρίσκεται στο Ρόκινχαμ (χωριό) της Αγγλίας για πρόβες, ενώ παράλληλα σκέφτεται να ανεβάσει το Not so bad as we seem του Μπούλγουερ Λύττον, όπου και το ανεβάζει  τον Μάϊο στο Ντέβονσάϊρ, τον Φεβρουάριο ταξιδεύει λίγές μέρες στο Παρίσι με φίλους του,  χάνει τον πεθερό του, και τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς χάνει τον πατέρα του Τζον Ντίκενς. Ο Κάρολος Ντίκενς γράφει το  MISTER NIGHTINGALE’S DIARY. Τέλος Μαΐου βρίσκεται με την οικογένεια του στο Μπρόντσταιρς, ενώ εκείνος κάνει συχνά ταξίδια με προορισμό το Λονδίνο εξαιτίας του Ντέβονσαϊρ καθώς είναι μισθωτό. Παρακολουθεί την περίφημη Μεγάλη έκθεση. Πραγματοποιεί παραστάσεις του έργου  Not so bad as we seem στο Μπαθ, στο Τάβιτστοκ. Το 1852 παρακολουθεί παράσταση του έργου Not so bad as we seem to be στο Λίβερπουλ, όπου είχε ξανά ταξιδέψει το 1847, το 1842 με το πλοίο Τζωρτζ Ουάσιγκτον. Ο Κάρολος Ντίκενς ξεκινά να γράφει  το bleak house, ενώ συνεχίζει να γράφει το Household Words. Κάνει με την οικογένεια του διακοπές στο Ντόβερ ενώ παρακολουθεί όλες τις θεατρικές παραστάσεις των ερασιτεχνικών θιάσων. Στο Λονδίνο, στο Νότινγχαμ  Στο Ντέρμπυ, στο Νιούκαστλ, στο Σάντερλαντ, στο Σέφιλντ. Δίνει με τον ερασιτεχνικό θίασο του για φιλανθρωπικό σκοπό θεατρικές παραστάσεις στο Λίβερπουλ, στο Μπέρμιγχαμ, στο Σρούμπερι, στο Νότινγχαμ, στο Μάντσεστερ , στο Ντέρμπυ, στο Νιούκαστλ, στο Σέφιλντ, στο και Σάντερλαντ. Όλα για το ινστιτούτο λογοτεχνίας που ίδρυσε με τον Μπούλγουερ Λύττον το 1850. Την ίδια χρονιά φεύγει από την ζωή ο δούκας του Ουέλινκτον και ο Κάρολος Ντίκενς παρακολουθεί την κηδεία του από τον Ντέβονσαϊρ.  Τον Μάρτιο του 1853 πηγαίνει με την σύζυγο στο Μπράϊτον ενώ ο  γιος  του Τσαρλς φεύγει   για σπουδές στην Λειψία της Γερμανίας. Μίλησε στην βασιλική ακαδημία μετά από κάλεσμα του προέδρου της εθνικής πινακοθήκης GeorGe Eastlake (1793 – 1865), οποίος ήταν καλλιτέχνης ζωγράφος και κάλεσε τον Κάρολο Ντίκενς να μιλήσει καθώς τον θεωρούσε σημαντικό εκπρόσωπο των  γραμμάτων.  Εκείνη την χρονιά αρρώστησε και κάθισε έξι μέρες στο κρεβάτι, τότε κατάλαβε πως πρέπει να αλλάξει την ρότα της ζωής του. Το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς το πέρασε  στην Βουλώνη της Γαλλίας. Εκεί ολοκλήρωσε το έργο Hard Times. Η διαμονή του στην  Γαλλία  έλαβε τέλος τον Απρίλιο του 1856. Το 1853.   Ολοκληρώνει το Bleak House και μόλις αναρρώνει οργανώνει ταξίδι  στην Ιταλία. Το 1854 ζει στην Γαλλία, ολοκληρώνει το Hard Times, πραγματοποιεί δημόσιο ανάγνωση του έργου του Christmas Carol στην Σορβόννη της Γαλλίας, αλλά και στο Bradford του Ηνωμένου Βασιλείου. Την ίδια χρονιά ολοκληρώνει το έργο A child’s history  ενώ η κόρη του Μαίρη προσβάλλεται από την Χολέρα. Το 1855 ξανασυναντά την Μαρία Μπρίντνελ, όμως η συνάντηση δεν είχε αίσιο Για εκείνον τέλος. Πραγματοποιεί τα 43α του γενέθλια στο Ρότσεστερ του Κεντ, μαθαίνει πως το σπίτι του στο    GAD’S HIL πωλείται και το 1856 το αγοράζει. Το 1855 διαβάζει δημόσια το Christmas Carol στο Φόλκενστοουν του Κεντ. Το 1857 έχασε τον φίλο του Τζέρολντ Ντάγκλας  και προς τιμήν του ανεβάζει δημόσιες παραστάσεις και διαβάζει το έργο Ντέϊβιντ Κόπερφιλντ. Την ίδια χρονιά ο  Γιος του Βάλτερ φεύγει  Για την Ινδία, ενώ δέχεται στο Gad’s Hill την επίσκεψη του συγγραφέα Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Τον Ιούλιο του 1857 ανεβάζει στην Βασιλική πινακοθήκη του Λονδίνου το Frozen deep,  στον θίασο ήταν ο συγγραφέας του έργου Ουίλκι Κόλινς, και τα αδέρφια του Μάρνι και Άλφρεντ, παράσταση για την οποία δέχτηκε συγχαρητήρια από την βασίλισσα Βικτώρια.  Την ίδια χρονιά πραγματοποιήθηκε ανέβασμα του έργου στο Μάντσεστερ,  ενώ ο Κάρολος Ντίκενς πραγματοποιεί τρεις δημόσιες αναγνώσεις  του έργου Christmas Carol στο Κορκ της Ιρλανδίας, αλλά και στο Ambassador theatre του Λονδίνου. Την ίδια χρονιά χωρίζει με την σύζυγο του Κάθριν. Το 1859  φεύγει από την ζωή ο ζωγράφος Φρανκ Στόουν (1800 – 1859) στο οποίο είχε στείλει γράμμα το 1848 όσο βρισκόταν στο Μπράϊτον και τελείωνε το έργο The haunted man. Μέσα στο  γράμμα του έγραφε:  

Νομίζω πως είναι ικανοποιητικό, δεν χρειάζεται αλλαγή, αφού δεχθείτε αυτό το μήνυμα θα σας πλησιάσει ο κ. Μπράντμπερι φιλοδοξώντας να κάνετε εσείς την πρώτη έκδοση.   

Την τελευταία δεκαετία της ζωής του την πέρασε στο Gad’s Hill, έχοντας πλέον χωρίσει από την σύζυγο του. Έφυγε από το Τάβιτστοκ του Λονδίνου όπου ζούσε. Η κόρη του Κέιτ παντρεύεται τον Τσαρλς Κόλινς (αδερφό του Ουίλκι Κόλινς). Παράλληλα ξεκινά την δημιουργία νέων ιστοριών όπως το great Expectations, ενώ συνεχίζει με τις δημόσιες αναγνώσεις έργων. Έφυγε από την ζωή τον Ιούνιο του 1870 αφήνοντας μεγάλη περιουσία.  

Η φιλία του με τον Ουίλκι Κόλινς ξεκίνησε το 1851. Ο Κάρολος Ντίκενς ήταν 40 χρονών. Είχε εκδόσει τα έργα  The Pickwick Papers, Oliver Twist, Nickolas Nickleby, The Old Curiosity shop, Barnaby Rudge, The American Notes, Martin Chuzzlewit, The Chimes, The Cricket on the Hearth, Dombey and Son, The Haunted Man, and David Copperfield; and he had but recently commenced the publication of the weekly journal called Household Words. Γνωρίστηκαν στο θέατρο μέσω ενός κοινού φίλου, του  ζωγράφου Augustus Leopold Egg (1816 – 1863). Στο πρόσωπο του Καρόλου Ντίκενς ο Ουίλκι Κόλινς βρήκε μια αντίθεση από το πατέρα του.  Γίνανε φίλοι το 1852 όταν ο Ουίλκι Κόλινς έκδοσε μέσα από το περιοδικό The household words το έργο του με τίτλο A Terribly Strange Bed. Περνούσαν μαζί αρκετές ώρες στην Αγγλία και στην  Γαλλία. Οι δυο τους συνεργάστηκαν στο θέατρο το 1856, έγραψαν μαζί το έργο The frozen deep, όπου στο καστ βρισκόταν και ο Ουίλκι Κόλινς, ενώ ένα χρόνο πριν ο Κάρολος Ντίκενς ανέβασε στο Τάβιτστοκ του Λονδίνου το lighthouse, και γνωρίζει την ηθοποιό Έλεν Τέρναν (1839 – 1914). Όμως η σχέση του μαζί της έμεινε κρυφή. Ο Κάρολος Ντίκενς συνεργάστηκε με τον Ουίλκι Κόλινς αρκετές φορές, έγραψαν μαζί διάφορες χριστουγεννιάτικες ιστορίες, όπως το  All the Year Round as A Message from the Sea 1860, το  Tom Tiddler's Ground το 1861, το Somebody's Luggage το 1862, το Mrs. Lirriper's Lodgings το 1863, το Mrs. Lirriper's Legacy το 1864. Το Doctor Marigold's Prescriptions ο 1865, το Mugby Junction το 1866, το Thoroughfare το 1867. Συμπεραίνουμε πως η τελευταία δεκαετία της ζωής του ήταν πολύ δημιουργική. Έφυγε από την ζωή τον Ιούνιο του 1870.  Ο Ουίλκι Κόλινς έμεινε συγγραφέας. Την δεκαετία του 1850 ο Κάρολος Ντίκενς έστειλε τουλάχιστον 50 γράμματα. Ο Κάρολος Ντίκενς έμαθε κάποιες τεχνικές Μερσερισμού με τις οποίες μύησε την σύζυγο του  

Η σχέση του με τον Μερσερισμό ένα σύστημα που εμφανίστηκε στο Λονδίνο το 1830 και στόχευε στην ανάπτυξη της σκέψης και της δημιουργίας. Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του ήταν ο Τζον Ελιότσον με σκοπό να θεραπεύει ασθενείς, κι έτσι μέσα από τον Ελιότσον ήρθε σε επαφή ο Κάρολος Ντίκενς, τον βοήθησε σε ένα πρόβλημα που είχε κι έκτοτε έμειναν φίλοι. Η επίδραση του Μερσερισμού πάνω στους ασθενείς άρχισε να φαίνεται όταν ασθενείς ένιωθαν πως αποκτούν οράματα. Πρόκειται για ένα σύστημα επικοινωνίας με την ανθρώπινη σκέψη. Το εξήγησε κάποια πράματα. Ασχολήθηκε με τον Μερσερισμό κυρίως το 1845 όσο βρισκόταν στην  Ιταλία. Διοχέτευσε τις γνώσεις που απόκτησε   για τον Μερσερισμό σε δύο ανθρώπους, στην κυρία Ντε Λα Ρουέ. Ο Κάρολος Ντίκενς είχε εμμονή με τον Μερσερισμό, πίστευε πως είναι αρκετά θεραπευτικός.  Πίστευε πως βοηθά τον άνθρωπο να δημιουργήσει νέες ιδέες. 

Ο θαυμασμός του προς την βικτωριανή συγγραφέα Τζωρτζ Έλιοτ (1819 – 1880) την οποία συνάντησε με τον Ουίλιαμ Χένρι Λιούις σε δείπνο το 1859. Ο Χένρι Λιούις συνήθιζε να ασκεί κριτική στα έργα του Ντίκενς. Ήταν ο λογοτεχνικός πατέρας της Τζωρτζ Έλιοτ καθώς έμενε μαζί της, όμως ποτέ  δεν έγραψε κριτική για έργο της. Αντιθέτως, έγραψε κριτική σε έργα του Καρόλου Ντίκενς, στο Όλιβερ Τουίστ, Pickwick papers, αλλά και  για το συνολικό του έργο. Υπήρξε ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους δύο βικτωριανούς  συγγραφείς. Ο Κάρολος Ντίκενς πάντα είχε όνειρα και φαντασία, ενώ του άρεσε να τα αναλύει. Έτσι πάντα του άρεσαν οι συζητήσεις με τον Λιούις. Στον Λιούις πάντα άρεσαν τα έργα του Καρόλου Ντίκενς καθώς έγραφε κριτικές  για τα περιοδικά Monthly critic, και National magazine, απ’ τα οποία ξεκίνησε την διαδρομή του ως δημοσιογράφος. Έκανε αναφορές στο χιούμορ του, την σχέση του με την ανθρώπινη φύση. Ο Κάρολος Ντίκενς απάντησε στις ενθουσιώδεις κριτικές  του Λιούις κι έτσι ξεκίνησε μια φιλία με κοινά σημεία,  ήταν κοινωνικοί, δεν είχαν τελειώσει κάποιο πανεπιστήμιο, δεν είχαν τελειώσει το σχολείο, όμως ο Λιούις είχε μια ζωή  δυσάρεστη και περιπετειώδη γεμάτη ταξίδια. Οι δυο τους είχαν ξανασυναντηθεί το 1838 και εκφράσαν την επιθυμία τους να γίνουν ηθοποιοί. Όμως την ίδια χρονιά ο Λιούις ταξίδεψε στην Γερμανία κι έτσι δεν κράτησαν επαφή. Το 1848 ο Χένρι Λιούις επιστρέφει στο ερασιτεχνικό θέατρο με σκοπό να βοηθήσει  για το σπίτι του Ουίλιαμ Σαίξπηρ (1564 – 1616) στο Στράτφορτ Απ Ον Έϊβον. Εν συνεχεία χάθηκαν, αλλά ξαναέσμιξαν τις δυνάμεις τους το 1852  απέναντι στους εκδότες βιβλίων με σκοπό την στήριξη ελεύθερου εμπορίου των. Το 1853 η σχέση των δύο καλλιτεχνών έληξε, με μόνη εξαίρεση το 1859 οπότε ο Κάρολος Ντίκενς του ζήτησε να τον βοηθάει στην δημοσίευση άρθρων σχετικά με διάφορα θέματα, όπως η επιστήμη, στα περιοδικά του Once a week and all the year round μέχρι το 1870. Το 1859 έπεισε την Τζωρτζ Έλιοτ να συνεργαστούν  για το περιοδικό All the year round, και η Τζωρτζ Έλιοτ αποδέχτηκε την συνεργασία. H Τζωρτζ Έλιοτ μπαίνει σε βαθιά και ανάλυση του ανθρώπινου χαρακτήρα, π.χ η κ. Τούλιβερ από το έργο της με τίτλο the mill on the floss οποία επιμένει στην τελευταία ανάμνηση από τα νεανικά της χρόνια, και προσπαθεί, μέσα από την ανάμνηση να πείσει τον σύζυγο της να είναι ο άνθρωπος που εκείνη θέλει. Η Τζωρτζ Έλιοτ με το πλούσιο λεξιλόγιο της  διείσδυσε έντονα στον εσωτερικό κόσμο ενός ανθρώπου. Εν κατακλείδι η συναναστροφή του με τον Χένρι Λιούις τον βοήθησε τον Κάρολο Ντίκενς στον τομέα της δημιουργικότητας, ενώ τον Ιανουάριο του 1858 δηλώνοντας τον θαυμασμό, αλλά και την εκτίμηση του προς το πρόσωπο της  για τα έργα της (Ράβερεντ Μπάρτον,  the sad love-story of Mr. Gilfil) που του επέτρεψε να διαβάσει, του άρεσαν για το χιούμορ και τις αλήθειες που εκφράζει. Λέει πως είναι διατεθειμένος να διασκευάσει τον τίτλο του δεύτερου έργου σε Mr. Mr. Gilfil’s love story θεωρώντας πως ο συγκεκριμένος είναι πιότερο ικανοποιητικός. Επίσης λέει πως δεν έχει ξανανιώσει να τον αγγίζει έτσι μια γυναίκα μέσα από ένα μυθιστόρημα, ενώ στο τέλος εκφράζει το ενδιαφέρον του να γνωριστούνε,  κι όταν γνωρίστηκαν συνειδητοποίησε πως είναι η Μαίρη Αν Έβανς. 

Τα γράμματα που έστελνε είχαν σαν παραλήπτες  τον ηθοποιό Τζον Πριτ Χάρλευ (1786 – 1858) από την Doughtry steet του Λονδίνου τον Νοέμβριο του 1837. Τον συγγραφέα Σάμιουελ Λάμαν Μπλατσάρντ (1804 – 1845) Τον εκδότη Τζορτζ Τσάπμαν από το Μπρόντσταιρς του Κεντ τον Ιούνιο του 1840.    Τον συλλέκτη βιβλίων Τόμας Χιλ (1760 – 1840) από το Ντέβονσαϊρ του Λονδίνου. Στο συμβολαιογράφο Χένρυ Λιούις Σμέϊλ (1790 – 1871) από το Ντέβοσάϊρ τον Φεβρουάριο του 1843. Στον εικονογράφο Τζορτζ Κρούκσνακ (1792 – 1878) από το Ντέβοσάϊρ  τον Οκτώβριο του 1845. Στον συγγραφέα Λούσι Γκόρντον (1821 – 1869) τον Φεβρουάριο του 1846 από το Ντέβονσαϊρ του Λονδίνου. Στον αδερφό του Φρέντερικ Ντίκενς  (1820 – 1868) από το Μπρόντσταιρς του Κεντ τον Οκτώβριο του 1850. Στον φυσικοθεραπευτή και εκπρόσωπο του Μεσμερισμού  Τζον Ελιότσον (1791 – 1868) από το Ντέβονσάϊρ του Λονδίνου. Στην Τζορτζιάνα Μόρνσον (κυρία του εξοχικού Ουράνια). Στον  αρχαιολόγο Austen Henry Layard (1817 – 1894) από το Τάβιτστοκ του Λονδίνου τον Απρίλιο του 1852. Τον συγγραφέα Τζον Λίλγουολ (1812 – 1892) από το Τάβιτστοκ του Λονδίνου τον Φεβρουάριο του 1855. Ήταν ιδρυτής της Έρλυ Κλόουζινκ Ασοσιέϊσον του Λονδίνου. Στον Τόμας Ουίλλιαμ Τζον Κόννολυ, οποίος ήταν αρχιστράτηγος στο βασιλικό σώμα μηχανικών  Αγγλίας. Τον φυσικοθεραπευτή κ. Τζόζεφ Όλις. Τον δικηγόρο Τσαρλς Φροστ στο Τάβιτστοκ του Λονδίνου τον Ιούνιο του 1855. Τον Τόμας Τσέϊς τον Ιούνιο του 1855. Τον κ. Σμιθ τον Σεπτέμβριο του 1855.   Ενώ θα πρέπει να αναφέρουμε τα γράμματα που έγραψε για την σύζυγο του τον Νοέμβριο του 1835.  

Οι δημόσιες αναγνώσεις είναι ένα είδος θεάτρου οποίες βοήθησαν στον σχηματισμό καλλιτεχνικής προσωπικότητας του Καρόλου Ντίκενς. Πρόκειται για απλό ανέβασμα έργου όπου βοήθησε τον Κάρολο Ντίκενς στο χτίσιμο της δημόσιας εικόνας του. Στόχος είναι να μοιραστούμε τα συναισθήματα που δημιουργεί ένα έργο με τον κόσμο. Οι δημόσιες αναγνώσεις έργων δημιούργησαν μια εικόνα   για τον Κάρολο Ντίκενς ως ηθοποιό, ως αναγνώστη, και ως συγγραφέα. Με την συγκεκριμένη μέθοδο ο καλλιτέχνης μπαίνει στον ρόλο του αναγνώστη, και συνθέτει μια αλυσίδα ανάμεσα σε εκείνον και το κοινό με τους χαρακτήρες του έργου να αποκτούν σκηνική εικόνα. Την πρώτη του δημόσια ανάγνωση πραγματοποίησε στο Μπέρμιγχαμ τον Δεκέμβριο του 1853. Ενώ επαγγελματικά στο Λονδίνο το 1858.  Το 1853 ξεκίνησε να κάνει δημόσιες αναγνώσεις έργων του  Για φιλανθρωπικό σκοπό, ενώ το 1858 Για οικονομικό όφελος. Το 1858 πραγματοποίησε μεγάλη περιοδεία στο Ηνωμένο βασίλειο. Συγκεκριμένα πήΓε στο Αμπερντίν, στο Ντάντι, στο Περθ, στην Γλασκόβη, στο Τάβιτστοκ, στο   Γκάντς Χιλ, στο Ντάραμ, στο Ντάρλινκτον, στο Μπέλφαστ, στο Χάροκεϊτ, στο Δουβλίνο, στο Λίμερικ, στο Κορκ, στο Νιούκαστλ, στο Σαντερλαντ, στο Σκάρμπορω, στο  Γιορκ, στο Χαλ, στο Χάλιφαξ (του Ηνωμένου Βασιλείου), στο Σέφιλντ, στο Χάντερσφιλντ, στο Λίβερπουλ, στο Μάντσεστερ, στο Μπράντφορντ, στο Νότιχαμ, στο Ντέρμπυ, στο Λίμινκτον, στο Λέστερ, στο Γουόρτσεστερ, στο Λονδίνο, στο Κλίνφτον, στο Σαουθάμπτον, στο Μπράϊτον, στο Έξετερ, στο Πλίμουθ. Ενώ την δεκαετία του 1860 είχε πραγματοποιήσει περιοδεία και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Πρόκειται   για το πιο πετυχημένο είδος θεάτρου που υπηρέτησε ο Κάρολος Ντίκενς την Βικτωριανή περίοδο. Ήταν γνωστό ως Πολυλομονολογία. Ο Κάρολος Ντίκενς συνήθως ερμήνευε σκηνές από τα έργα του γνώριμες στο κοινό.  

 Καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως Πίσω από κάθε είδος τέχνης κρύβεται ένα ανθρώπινο μυστήριο τ’ οποίο θέλουμε να ανακαλύψουμε. Ο Κάρολος Ντίκενς μπορεί να μην απόκτησε κάποιο πτυχίο, όμως το ταλέντο σε συνδυασμό με τις εμπειρίες του όμορφες και άσχημες, από ταξίδια, τον οδήγησαν στην δημιουργία πολλών έργων. Έζησε ανάμεσα στον πόνο των ανθρώπων, μέσα από το ταλέντο του βρήκε τρόπο να τον εκφράσει, και ίσως αυτό είναι που τον κάνει ξεχωριστό καλλιτέχνη. Μέσα από το θέατρο προσπάθησε να βοηθήσει την κοινωνία που ζούσε, πίστευε πολύ στην τέχνη του λόγου κι έκανε προσπάθειες να την αναβαθμίσει κοινωνικά. Μέσα από το θέατρο ήθελε να επαναστατήσει απέναντι στην ανθρώπινη κακοποίηση, και γενικότερα σε ότι έκανε κακό στον άνθρωπο.  Έφυγε από την ζωή τον Ιούνιο του 1870.  Έτσι μέχρι σήμερα είναι ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες συγγραφείς. Αξίζει να σημειώσουμε πως τον Ιούνιο του 1838 έχουμε την στέψη της βασίλισσας Βικτώριας. Τέλος πιστεύεται πως είχε γνωρίσει τον Ρώσο λογοτέχνη Φίοντορ Ντοστογιέφσκι (1821 – 1881) στο Λονδίνο το 1862. Σε κάθε περίπτωση ο Κάρολος Ντίκενς άσκησε λογοτεχνική επίδραση στον Ρώσσο.   Κλείνοντας θα μπορούσαμε να πούμε πως

There is nothing in the world so irresistibly contagious as laughter and good humour.

Christmas Carol.

Δεν υπάρχει τίποτα πιότερα μεταδοτικό από το  γέλιο και την καλή αίσθηση του χιούμορ.

Christmas Carol.

Heaven knows we need never be ashamed of our tears, for they are rain upon the blinding dust of earth, overlying our hard hearts.

Great Expectations.

Οι θεοί  ξέρουν πως δεν πρέπει να ντρεπόμαστε για τα συναισθήματα μας, για εκείνους είναι ψιχάλες πάνω στην άδεια της σφαίρα γης, οποίες απαλύνουν τον πόνο μας.

Μεγάλες Προσδοκίες.  

 Αρθρογράφος: Kostas Fantasy

file:///C:/Users/USER/Downloads/Life_of_Charles_Dickens_pdf%20(1).pdf

Life of Charles Dickens – frank Marzials – a many books selection.

https://www.ucm.es/data/cont/docs/119-2014-02-19-5.%20Charles%20Dickens.pdf

https://dickens.ucsc.edu/resources/chronology.html

https://www.dickensfellowship.org/index.php/read/life-of-dickens/the-journalist

https://www.dickensfellowship.org/images/Publications/BEGINNINGS_jnlsm.pdf

https://www.historic-uk.com/CultureUK/Charles-Dickens/

https://www.thecircumlocutionoffice.com/trail/london/doctors-commons/

https://kingscollections.org/exhibitions/specialcollections/charles-dickens/mirror-of-parliament

https://read.dukeupress.edu/modern-language-quarterly/article-abstract/15/3/222/28479/Radical-Journalism-in-the-1830-s-the-True-Sun-and?redirectedFrom=PDF

https://blog.britishnewspaperarchive.co.uk/tag/true-sun/

https://exploring-london.com/tag/true-sun/

https://blog.hope-education.co.uk/charles-dickens-quotes/

https://www.bibalex.org/libraries/presentation/static/Goldsmith_Oliver_eng.pdf

https://www.bbc.com/culture/article/20160519-the-forgotten-wife-of-charles-dickens

https://www.degruyter.com/document/doi/10.7591/9780801465147/html

https://www.gutenberg.org/files/580/580-h/580-h.htm

Charles Dickens as a social reformer 

https://www.academia.edu/25678362/Charles_Dickens_as_a_social_reformer

https://omf.ucsc.edu/london-1865/schools-and-education/victorian-education.html

https://southeasttourguides.files.wordpress.com/2012/01/2012-dickens-in-kent-brochure.pdf

https://showsoflondon.files.wordpress.com/2009/10/ferguson.pdf

https://www.visitmedway.org/media/59789/dickens-medway-116.pdf

Social Condition of Paris during French Revolution as Reflected in Charles Dickens’ a Tale of Two Cities

https://d43fweuh3sg51.cloudfront.net/media/assets/wgbh/gtexp12/gtexp12_doc_dickensbio/gtexp12_doc_dickensbio.pdf

http://cooper.library.illinois.edu/spx/readcult/Blog/Lyons.pdf

https://www.cambridgescholars.com/resources/pdfs/978-1-4438-1443-0-sample.pdf

http://web.seducoahuila.gob.mx/biblioweb/upload/the_life_of_charles_dickens.pdf

https://onemorelibrary.com/index.php/en/books/literature/book/north-american-literature-176/pictures-from-italy-2929

https://onemorelibrary.com/index.php/en/?option=com_djclassifieds&format=raw&view=download&task=download&fid=15134

file:///C:/Users/USER/Downloads/Social_Condition_of_Paris_during_French%20(1).pdf

WEJ, Vol 2 No 1 September 2018 140 Social Condition of Paris during French Revolution as Reflected in Charles Dickens’ a Tale of Two Cities

https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1206733/1/1206733_redacted.pdf

https://ecommons.luc.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&article=1132&context=luc_theses

https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/375/931/RUG01-002375931_2017_0001_AC.pdf

https://onemorelibrary.com/index.php/en/?option=com_djclassifieds&format=raw&view=download&task=download&fid=15134

https://archive.org/details/lifecharlesdick04forsgoog/page/n26/mode/2up?view=theater

https://dspace.univ-ouargla.dz/jspui/bitstream/123456789/12071/1/CHOUIREF-AIDI.pdf

https://www.ucm.es/data/cont/docs/119-2014-02-19-5.%20Charles%20Dickens.pdf

http://bozandfriendsbooks.ca/wp-content/uploads/2013/09/dickens-chronology.pdf

https://www.wcasd.net/cms/lib/PA02203541/Centricity/Domain/749/Dickens2.pdf

https://www.yalebooks.co.uk/pdf/9780300112078.pdf

https://www.bl.uk/collection-items/drawing-of-lant-street-borough

https://victorianweb.org/authors/dickens/london.html

http://knowledgeoflondon.com/charlesdickens.html

file:///C:/Users/USER/Downloads/charlesdickens_in_camden.pdf

Charles Dickens in Camden

https://charlesdickensbirthplace.co.uk/collections-stories/stories/the-history-of-charles-dickens-birthplace/

https://www.npsd.k12.nj.us/cms/lib04/NJ01001216/Centricity/Domain/564/Victorian%20England%20Timeline.pdf

https://www.gutenberg.org/files/30390/30390-h/30390-h.htm

https://www.bl.uk/collection-items/advertisement-for-bowes-academy-from-the-times

https://www.bl.uk/collection-items/newspaper-article-on-bowes-academy-inspiration-for-the-school-in-nicholas-nickleby

https://www.bl.uk/collection-items/advertisement-for-bowes-academy-from-the-times

https://www.charlesdickenspage.com/charles-dickens-american-travels-map-1842.html

https://www.uml.edu/conferences/dickens-in-lowell/

https://booksvooks.com/sketches-of-young-couples-pdf-charles-dickens.html

https://www.britainexpress.com/History/bio/dickens.htm

https://www.thecircumlocutionoffice.com/charles-dickens-timeline/timeline-1835/

https://markmybook.com/book/othello/892124

file:///C:/Users/USER/Downloads/CharlesDickens_art.pdf

Charles Dickens - Fitzgerald Collection

https://www.mainememory.net/lessons/longfellow-studies-longfellow-and-dickens-the-story-of-a-trans-atlantic-friendship/a5y3q9t2

https://www.bl.uk/collection-items/letter-from-charles-dickens-on-ragged-schools-from-the-daily-news

https://pureadmin.qub.ac.uk/ws/portalfiles/portal/34843315/Supplement_10.pdf

https://www.charlesdickenspage.com/charles-dickens-italy-map.html

https://www.bibalex.org/libraries/presentation/static/Jonson_Ben_eng_1302.pdf

file:///C:/Users/USER/Downloads/ubc_1995-983809.pdf

The anatomy of Charles Dickens: a study of bodily vulnerability in his novels. Andriane Garvin  

https://brittlebooks.library.illinois.edu/brittlebooks_open/Books2010-08/marzfr0001lifof/marzfr0001lifof.pdf

file:///C:/Users/USER/Downloads/LesMis%C3%A9rables_StudyGuide1%20(1).pdf

ABOUT VICTOR HUGO

https://www.royalacademy.org.uk/art-artists/organisation/bradbury-and-evans-london

https://victorianweb.org/authors/dickens/larson/abbrev.html

https://oac.cdlib.org/findaid/ark:/13030/kt9779p040/

Franz Anton Mesmer and the Rise and Fall of Animal Magnetism: Dramatic Cures, Controversy, and Ultimately a Triumph for the Scientific Method

file:///C:/Users/USER/Downloads/Franz_Anton_Mesmer_and_the_Rise_and_Fall_of_Animal.pdf

https://www.thecircumlocutionoffice.com/charles-dickens-timeline/timeline-1848/

https://www.bl.uk/collection-items/mr-charles-dickens-and-the-execution-of-the-mannings-reprinted-from-the-times

https://www.biography.com/writer/charles-dickens

https://imslp.org/wiki/Category:Bulwer-Lytton,_Edward

https://www.charlesdickenspage.com/sailing-1842.html

https://www.thecircumlocutionoffice.com/charles-dickens-timeline/timeline-1852/

https://www.abebooks.co.uk/Bad-Playbill-DICKENS-Charles-Manchester-Amateur/30867243215/bd

https://www.lib.sfu.ca/system/files/28908/currah-dickensdays-complete.pdf

http://www.beatlesliverpoolandmore.com/liverpool/charles-dickens-and-liverpool1

https://www.abebooks.co.uk/Playbill-Bad-Seem-Tuesday-evening-27th/30511193968/bd

https://arthistoriography.files.wordpress.com/2018/05/avery-quash-and-meyer.pdf

https://rps.org/about/history/

https://arthistoriography.files.wordpress.com/2018/05/hartley.pdf

https://www.gutenberg.org/files/824/824-h/824-h.htm

https://www.cambridge.org/core/books/abs/life-of-charles-dickens/three-summers-at-boulogne-1853-1854-and-1856/2A8BCF29FBFEAC93254C507F1C5420F2#access-block

https://www.bl.uk/collection-items/letter-about-a-performance-of-the-chimes-from-charles-dickens-to-his-wife-catherine-28-december-1854

https://www.finebooksmagazine.com/blog/dickens-christmas-reading

Charles Dickens and the Movement for Sanitary Reform1

https://www.charlesdickenspage.com/gads-hill-place.html

https://link.springer.com/content/pdf/bfm%3A978-1-137-09804-7%2F1.pdf

https://jhrusk.github.io/wc/letters/letters.html

https://www.noor-book.com/en/ebooks-Wilkie-Collins-pdf

https://www.thecircumlocutionoffice.com/charles-dickens-timeline/timeline-1855/

https://www.charlesdickenspage.com/charles-dickens-in-america.html

https://www.escholar.manchester.ac.uk/api/datastream?publicationPid=uk-ac-man-scw:1m2349&datastreamId=POST-PEER-REVIEW-PUBLISHERS-DOCUMENT.PDF

https://bookshop.org/books/the-letters-of-charles-dickens-vol-2-1857-1870-9798684456527/9798684456527

https://www.rct.uk/collection/1059158/the-frozen-deep-in-three-acts

https://www.wilkie-collins.info/play_frozen_deep.htm

https://exhibitions.lib.udel.edu/a-christmas-carol/

https://exhibitions.lib.udel.edu/a-christmas-carol/

https://www.thecircumlocutionoffice.com/charles-dickens-timeline/timeline-1858/

https://www.thecircumlocutionoffice.com/trail/ireland/

https://www.artic.edu/artists/25007/frank-stone

https://dickenssociety.org/archives/2526

The Dickensian George Eliot George Levine Rutgers University

https://www.ucm.es/data/cont/docs/119-2014-02-19-George%20Eliot.pdf

https://www.themarginalian.org/2013/11/22/charles-dickens-fan-mail-george-eliot/

https://pureadmin.qub.ac.uk/ws/portalfiles/portal/34843313/Supplement_8.pdf

https://www.charlesdickenspage.com/charles-dickens-biography.html

file:///C:/Users/USER/Downloads/Reading_Aloud_in_Dickens_Novels.pdf

Reading Aloud in Dickens’ Novels Tammy Ho Lai-ming - Reading Aloud and Dickens’ Victorian England.

http://web.seducoahuila.gob.mx/biblioweb/upload/the_letters_of_charles_dickens_1%20(1).pdf

http://detective.gumer.info/txt/cambridge-2.pdf

https://victorianweb.org/art/parks/highgate/index.html

https://historicengland.org.uk/listing/the-list/list-entry/1378894

https://www.bibalex.org/libraries/Presentation/Static/CharlesDickens.pdf

https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198662532.001.0001/acref-9780198662532-e-0193

Francesca Orestano: Back to Italy: Dickens’s Stereoscopic Views

https://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780198743415.001.0001/oxfordhb-9780198743415-miscMatter-8

https://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780198743415.001.0001/oxfordhb-9780198743415-miscMatter-8?print=pdf

https://www.gutenberg.org/files/25853/25853-h/25853-h.htm

https://www.ucl.ac.uk/bloomsbury-project/streets/tavistock_house(2).htm

https://www.gutenberg.org/files/25853/25853-h/25853-h.htm

https://www.cbsd.org/cms/lib010/PA01916442/Centricity/Domain/1808/Charles%20Dickens%20Life%20and%20Times%20Stations%202013.pdf

https://muse.jhu.edu/article/839465/pdf

https://www.britannica.com/biography/Charles-Dickens-British-novelist

https://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780198743415.001.0001/oxfordhb-9780198743415-miscMatter-8?print=pdf

https://artuk.org/discover/artworks/past-and-present-no-2-117706

http://www.web40571.clarahost.co.uk/wilkie/oncd.htm

The Letters of Wilkie Collins, pdf.

https://link.springer.com/content/pdf/bfm%3A978-1-137-09804-7%2F1.pdf

https://victorianweb.org/authors/collins/dickens1.html

https://www.argentina.gob.ar/sites/default/files/great_expectations_dickens.pdf

https://blogs.princeton.edu/cotsen/2016/06/the-ragged-school-a-letter-from-charles-dickens-to-angela-burdett-coutts/

https://victorianweb.org/authors/dickens/pva/5.html

https://london.ac.uk/sites/default/files/shl/Dickens_Exhibition_Guide_v002%20%281%29.pdf

https://pureadmin.qub.ac.uk/ws/portalfiles/portal/139893998/Panel_7_PROOF.pdf

https://www.gevatheatre.org/wp-content/uploads/2013/11/Why-did-Dickens-write-A-Christmas-Carol.pdf

https://pureadmin.qub.ac.uk/ws/portalfiles/portal/139893998/Panel_7_PROOF.pdf

https://www.djo.org.uk/indexes/journals/household-words.html

https://victorianweb.org/authors/collins/dickens1.html

https://search.lma.gov.uk/scripts/mwimain.dll/144/LMA_OPAC/web_detail/REFD+O~2F054?SESSIONSEARCH

https://www.fownc.org/pdf/newsletter38.pdf

https://dickensletters.com/letters/samuel-laman-blanchard-17-jul-1839

https://archive.org/details/georgecruikshank00cruirich

https://onlinebooks.library.upenn.edu/webbin/book//lookupname?key=Duff%20Gordon%2C%20Lucie%2C%20Lady%2C%201821%2D1869

https://dickensletters.com/letters/john-lilwall-3-feb-1855

file:///C:/Users/USER/Downloads/36918-Article%20Text-46108-2-10-20200706.pdf

‘And writing […] will preserve his memory’: Laman Blanchard’s Afterlife in Letters and Ledgers Heather Scott University College London

https://www.npg.org.uk/collections/search/person/mp57265/thomas-hill

https://www.charlesdickenspage.com/charles-dickens-london-map.html

https://dickensletters.com/letters/georgiana-morson-oct-1851

https://www.bl.uk/collection-items/letters-about-newgate-from-charles-dickens-to-his-wife-catherine-1835

https://www.abdn.ac.uk/news/9439/

https://www.charlesdickenspage.com/charles-dickens-american-reading-tour-1867-68.html

https://walkingboston.com/wp-content/uploads/2016/05/Dickens-New-York-Tribune-5.30.2016-1.pdf

http://shakespearenj.org/OnStage/2019/A_Christmas_Carol/CHRISTMAS%20CAROL%20KTS%20Guide%202019.pdf

https://scholarworks.gsu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1115&context=communication_theses

https://co-curate.ncl.ac.uk/charles-dickens/

http://media-podcast.open.ac.uk/feeds/Dickens-01/transcript/dickenscollection01_01973_19297.pdf

https://www.charlesdickenspage.com/1858-reading-tour.html

http://dspace.unive.it/bitstream/handle/10579/18900/875181-1244550.pdf?sequence=2

https://www.the-tls.co.uk/articles/eric-naiman-when-dickens-met-dostoevsky-essay/

file:///C:/Users/USER/Downloads/Vladiv-Glover_titlepages1.pdf

Dostoevsky and the Realists

https://scholarworks.gsu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1115&context=communication_theses

http://web.seducoahuila.gob.mx/biblioweb/upload/the_letters_3.pdf

https://www.charlesdickenspage.com/charles-dickens-american-reading-tour-1867-68.html

http://stevenconnor.com/mesmerism/mesmerism.pdf

Convict Voices: Women, Class, and Writing about Prison in Nineteenth-Century ...

https://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metadc12145/m2/1/high_res_d/dissertation.pdf

https://dspace.univ-ouargla.dz/jspui/bitstream/123456789/12071/1/CHOUIREF-AIDI.pdf

https://www.gutenberg.org/files/43044/43044-h/43044-h.htm#Page_1

http://victorian-studies.net/CD-Forster-4.html#VI

http://podacademy.org/podcasts/dickens-on-france/

http://victorian-studies.net/CD-Forster-7.html#V

https://victorianweb.org/authors/dickens/gallery/places.html

http://victorian-studies.net/CD-Letters.pdf

http://stevenconnor.com/mesmerism/mesmerism.pdf

https://www.arcjournals.org/pdfs/ijhsse/v4-i4/1.pdf

https://www.charlesdickenspage.com/charles-dickens-italy-map.html#brussels

https://victorianweb.org/authors/dickens/gallery/avignon.html